Italië, Spanje en Frankrijk, maar ook Duitsland en Polen hebben te maken met een intense hittegolf. Het kan zijn dat ergens – mogelijk op Sicilië en Sardinië – 48 graden Celsius wordt bereikt, de hoogste temperatuur ooit gemeten in Europa. Dat meldt de Europese ruimtevaartorganisatie ESA. In verschillende landen gelden vanwege de hitte noodmaatregelen, zoals waarschuwingen op mobiele telefoons en meer controles op bosbranden. “De opwarming van het klimaat, dit jaar versterkt door El Ninõ, heeft ernstige gevolgen voor de voedselproductie, de beschikbaarheid van water en onze gezondheid”, zegt Benjamin Koetz van ESA. De hitte waar landen in Zuid-Europa op dit moment mee kampen, zijn een onmiskenbaar teken dat het klimaat in die landen verandert. Volgens Peter Siegmund van het KNMI is het in die landen al zomers achter elkaar zo heet en blijkt de opwarming ook duidelijk uit de klimaatmodellen. Dat zijn computermodellen die aangeven in welke mate het klimaat verandert, in reactie op de uitstoot van broeikasgassen. In een rapport van het VN-klimaatpanel IPCC werd twee jaar geleden al vastgesteld dat de opwarming rond de Middellandse Zee sneller gaat dan het wereldwijde gemiddelde. Als de uitstoot van broeikasgassen niet snel wordt teruggebracht, zullen temperaturen van boven de 50 graden daar later deze eeuw geen uitzondering zijn, staat in dat rapport. Volgens Siegmund komt dat door verschillende factoren. Om te beginnen warmt Zuid-Europa in de zomer het snelst op van het hele Europese continent. Door de warmte ontstaat verdamping, waardoor de bodem uitdroogt. Maar als er daarna geen of bijna geen vocht meer in de bodem zit, kan er vervolgens minder verdamping plaatsvinden, waardoor de temperatuur verder stijgt. Een tweede oorzaak is dat het contrast tussen natte en droge gebieden als gevolg van klimaatverandering steeds groter wordt. Natte gebieden worden dus natter, en droge gebieden droger. In een opwarmend klimaat valt er per graad opwarming 8 procent meer neerslag op plaatsen en momenten dat die neerslag valt, maar de verdamping neemt per graad maar 2 procent toe. Dit leidt ertoe dat de hoeveelheid vocht vooral naar regenrijke gebieden ‘vertrekt’, en de andere gebieden juist droger worden. De laatste factor is dat de Sahara zich steeds verder uitbreidt richting het noorden. De luchtcirculatie verandert, waardoor de meteorologische omstandigheden die traditioneel bij de Sahara horen, nu ook in Zuid-Europa worden waargenomen. Het gaat daarbij om een neerwaartse stroming van de lucht, die extra warmte naar het aardoppervlak brengt. “Dit zien we ook duidelijk in de waarnemingen”, zegt Siegmund. Deze drie factoren versterken elkaar ook nog eens. Daarom concludeerde het VN-klimaatpanel dat het Middellandse Zeegebied een ‘hotspot’ van klimaatverandering is. Overigens is de snelle opwarming van de landen rond de Middellandse Zee ook een oorzaak dat in Nederland de warmste dagen extra warm worden, zelfs twee keer zo snel als het gemiddelde. Warmt Nederland gemiddeld drie graden per eeuw op, op de warmste dagen gaat het om zes graden per eeuw. Ook de rol van waterdamp is nog belangrijk, zegt Siegmund. ‘Global warming’, de opwarming van de aarde, wordt ook weleens ‘Global fueling’ genoemd. Hiermee wordt bedoeld dat een warmere atmosfeer meer waterdamp bevat, waardoor de lucht bij bepaalde weersomstandigheden extra hard kan opwarmen. Volgens een recent onderzoek zijn vorig jaar in heel Europa meer dan 60.000 mensen overleden als gevolg van hitte. In Italië, Griekenland, Spanje en Portugal was het sterftecijfer het hoogst. “Deze zomer wordt waarschijnlijk erger”, schrijft de ruimtevaartorganisatie ESA. “Het Rode Kruis heeft er bij de lokale bevolking en toeristen op aangedrongen om uiterst voorzichtig te zijn en aandacht te schenken aan degenen die het kwetsbaarst zijn voor de hoge temperaturen.” In augustus 2022 maakten we deze uitlegvideo over hoe het klimaat in Europa verandert. Check de cijfers hier: