Het kabinet blijft worstelen met de opvang van asielzoekers en statushouders. In een brief aan de Tweede Kamer staan een paar opties om gemeenten aan te sporen om meer te doen, maar het kabinet wacht vooral op een wet die in de maak is om onwillige gemeenten te kunnen dwingen. Al maanden is er structureel een tekort aan opvangplekken. Bijna dagelijks verschijnen er berichten dat het aanmeldcentrum in Ter Apel – waar iedere nieuwe asielzoeker zich moet melden – te vol is. Dat betekent dat mensen in de wachtruimte moeten slapen, of op het allerlaatste moment worden overgebracht naar een vaak tijdelijke opvangplek. Staatssecretaris Van der Burg van Justitie probeert al maanden gemeenten over te halen meer plekken beschikbaar te stellen om de doorstroom te bevorderen, maar dat gebeurt maar mondjesmaat. In afwachting van een wet waarmee gemeenten kunnen worden gedwongen asielzoekers op te vangen, wil het kabinet nu eigen vastgoed inzetten als opvanglocatie, ook als de gemeente waar het gebouw staat dat niet wil. Het gaat bijvoorbeeld om oude kantoorpanden of leegstaande asielzoekerscentra in plaatsen die nu volgens het kabinet te weinig doen. Het kabinet heeft een stuk of twaalf gebouwen op het oog, maar wil niet zeggen welke, omdat er nog hoop is dat dwang onnodig is. “De voorkeursroute is nog altijd het gesprek met de gemeente”, zei minister De Jonge voor Volkshuisvesting, die over de gebouwen gaat. “Er zijn gesprekken, maar die verlopen soms wel stroef.” Een wet om gemeenten te dwingen opvanglocaties open te stellen, is een goede zaak, vindt Vluchtelingwerk Nederland: “Het is jammer dat het zover heeft moeten komen, maar we zien ook dat het niet anders kan indien we de opvang van vluchtelingen evenredig over Nederland willen spreiden.” Totdat die wet er is, moet de overheid meer in het werk stellen om het opvangprobleem op te lossen, stelt de organisatie: “We hopen dat gemeenten hun verantwoordelijkheid nemen om vluchtelingen humane opvang te bieden.” Een belangrijke oorzaak dat de asielzoekerscentra in het land te vol zitten, is dat de mensen die al een verblijfsvergunning hebben gekregen, statushouders, nergens heen kunnen. Ongeveer een derde van de azc-bewoners hoort daar niet en zou een ‘gewone’ woning moeten krijgen. Ook daar moeten de gemeenten voor zorgen. Het kabinet wil dat de gemeenten meer woningen toewijzen aan statushouders om de doorstroom te verbeteren. Dat Nederland een woningtekort heeft is geen geheim, maar volgens De Jonge kunnen gemeenten heus wat doen. “Statushouders moeten worden gehuisvest in vrijkomende huurwoningen. Iedere week opnieuw komen er huizen vrij en gemeenten maken zelf een afweging voor plaatsing.” Concreet gaat het kabinet gemeenten niet meer dwingen dan nu, maar provincies moeten er wel dichter op zitten. Van der Burg en De Jonge schrijven dat ze provincies verzoeken “het interbestuurlijk toezicht op de huisvesting van vergunninghouders voor gemeenten met achterstanden te verscherpen en te versnellen”. En mocht dat vruchteloos blijken, dan heeft De Jonge ook voor statushouders vastgoed van het Rijk op het oog. Ook hier gaat het om zo’n twaalf gebouwen die kunnen worden gebruikt voor huisvesting. Het kabinet is op dit moment overigens nog niet zover de eigen gebouwen in te zetten. “Maar het kan binnen enkele dagen”, zegt De Jonge. Staatssecretaris Van der Burg zegt dat het de komende weken zeker gaat gebeuren. “We willen de komende weken en maanden voorkomen dat mensen op straat slapen.” Met deze maatregelen lijkt het kabinet het de komende tijd te moeten doen, erkent Van der Burg. Hij spreekt zelf van “omwegen om toch te kunnen dwingen”. Het duurt nog wel even totdat de gewenste ‘dwangwet’ er is; op zijn vroegst is die eind dit jaar van kracht. Staatssecretaris Van der Burg is “met één gemeente heel concreet in gesprek” over een nieuw aanmeldcentrum voor asielzoekers. Dat centrum zou ook wat druk weg moeten nemen bij het centrum in Ter Apel. Het kabinet wil eigenlijk in totaal vier van dit soort centra, maar “dat zal een langetermijnverhaal zijn”. Wanneer een nieuw centrum zijn deuren kan openen, is nog ongewis. “De locatie als zodanig gaat redelijk snel, verder zullen er nog een aantal verbouwingen moeten plaatsvinden.”