Zweden en Finland willen binnen enkele weken een besluit nemen over toetreding tot de NAVO. Beide landen willen eerst een uitgebreide afweging maken van de voor- en nadelen van zo’n besluit. Dat maakten de premiers van de twee naties bekend op een gezamenlijke persconferentie. Dat deze landen overwegen toe te treden tot het bondgenootschap, is al een grote geopolitieke ontwikkeling in Europa. De twee buurlanden zijn nu tot nu altijd neutraal gebleven, en Rusland ziet verdere uitbreiding van de NAVO als een bedreiging. Finland heeft een 1300 kilometer lange grens met Rusland. Zweden en Finland zijn het erover eens dat de Russische invasie van Oekraïne de veiligheidssituatie compleet heeft veranderd. “Dit is een belangrijk moment in de geschiedenis: er is een voor en een na de invasie”, zei de Zweedse premier Magdalena Andersson. “Er zijn sowieso risico’s, of we nu gaan voor lidmaatschap of niet”, zei haar Finse collega Sanna Marin. Volgens een Zweedse krant is premier Andersson achter de schermen al om. Op de NAVO-top in Madrid in juni wil de Zweedse regering lidmaatschap aanvragen, meldt Svenska Dagbladet op basis van anonieme bronnen binnen Anderssons sociaaldemocratische partij. Maar op de persconferentie wilde de Zweedse premier dat bericht niet bevestigen. Ze zei dat het nog niet zo ver is en dat er eerst goed moet worden overlegd over de voor- en nadelen van zo’n besluit. “We moeten echt nadenken wat het beste is voor Zweden.” Ook Marin wilde niet op de feiten vooruitlopen. De Finse regering heeft al een rapport op laten stellen met een uitgebreide analyse van wat de gevolgen zijn van aansluiting bij de NAVO. Kiezen voor lidmaatschap zou op de lange termijn de veiligheidssituatie in de Oostzeeregio verbeteren, staat volgens Finse media in het rapport. Het parlement krijgt nu inzage in de analyse en kan er vervolgens over in discussie. “Beide premiers zeggen nu indirect: we pikken het niet langer dat Rusland Europa indeelt in invloedssferen. De tijd is voorbij dat met name Finland binnen de Russische invloedssfeer zou horen. Daarom ook die gezamenlijke persconferentie als signaal om samen sterk te staan. De twee premiers zeggen sterk na te denken over NAVO-lidmaatschap. Maar de boodschap is soms wat dubbelzinnig. Aan de ene kant zegt de Zweedse premier dat er geen enkele reden is om dit proces uit te stellen, anderzijds zegt ze wel dat er eerst nog een grondige analyse nodig is voor een besluit. Volgens politieke analisten is het een realistisch scenario dat de Zweedse regering in juni het lidmaatschap zal aanvragen, zoals de krant schrijft. Omdat er in september verkiezingen in Zweden zijn en men niet wil dat dit hét thema van de verkiezingen zal worden.” Als gevolg van de oorlog in Oekraïne willen meer Zweden en Finnen dat hun land zich bij het westers bondgenootschap aansluit. Volgens nieuwssite Politico is de steun in Zweden toegenomen van ongeveer 36 procent tot 46 procent. In Finland is inmiddels zo’n 60 procent van de bevolking voor toetreding tot de NAVO. Een van de belangrijkste redenen om lid te worden van de NAVO is artikel 5 van het NAVO-handvest. Daarin wordt bepaald dat een aanval op een NAVO-lid neerkomt op een aanval op alle lidstaten. Als gevolg zal een land als Rusland nooit een NAVO-lid durven aanvallen, is de gedachte erachter. Het Nederlandse kabinet zou het een logische stap vinden als Zweden en Fnland zich aanmelden voor de NAVO. Minister Ollongren benadrukte dat Zweden en Finland al belangrijke partnerlanden van de EU en van de NAVO zijn: “Vanuit hun perspectief en de veranderde veiligheidssituatie zou ik het heel goed begrijpen.” De minister wees erop dat het landen zijn die allebei hun defensie goed op orde hebben en waar geen ingewikkelde problemen spelen op het gebied van rechtsstaat en democratie. Volgens Ollongren “brengen de twee echt wat voor de NAVO”. Mochten Zweden en Finland zich inderdaad aanmelden, vindt Ollongren dat de andere NAVO-landen het lidmaatschap daarna zo spoedig mogelijk kunnen goedkeuren. “Ik denk dat we wel iets sneller kunnen gaan dan in normale omstandigheden”, zei ze. President Poetin heeft zich eerder fel verzet tegen Zweedse en Finse toetreding. Maar Ollongren benadrukte dat Poetin daar niet over gaat: “Landen mogen een aanvraag doen en de NAVO beoordeelt of ze worden toegelaten.” Hoe is de NAVO ontstaan en hoe werkt de organisatie? NPO Kennis legt het uit.