Een grote meerderheid in de Tweede Kamer steunt de excuses die het kabinet vorige maand heeft gemaakt voor het slavernijverleden. De Kamer debatteert er vandaag de hele dag over. In het debat worden wel veel vragen gesteld over het ‘bewustwordingsfonds’, dat het kabinet wil instellen en waar 200 miljoen euro voor wordt uitgetrokken. Premier Rutte bood op 19 december vanuit Den Haag namens de Nederlandse staat excuses aan voor het slavernijverleden. Zeven andere kabinetsleden waren in Suriname en het Caribisch deel van het koninkrijk om over het onderwerp te praten. In aanloop naar de toespraak van Rutte waren onrust en discussie ontstaan, nadat was uitgelekt dat er excuses aankwamen. Veel mensen vroegen zich af waarom er ineens zo’n haast gemaakt moest worden en waarom het kabinet daar vooraf niet over had overlegd. Op 1 juli 2023 is het 160 jaar geleden dat de slavernij officieel door de Nederlandse regering werd afgeschaft en 150 jaar geleden dat de laatste mensen daadwerkelijk vrij werden. Dat zou misschien een betere datum zijn, vonden critici. Rutte zei bij de excuses dat eeuwenlang in naam van de Nederlandse staat mensen op de meest afschuwelijke manier tot handelswaar zijn gemaakt. In het debat uitten de meeste sprekers vooral waardering voor de stap van het kabinet. Velen hadden het over een historisch moment. Ook spraken Kamerleden hun lof uit over de rol van Rutte. Die was aanvankelijk sceptisch over het aanbieden van excuses, maar heeft naar eigen zeggen een omslag in zijn denken doorgemaakt. Kamerlid Van Strien van regeringspartij VVD, die eerst ook niet op de stap van het kabinet zat te wachten, zei zich in de excuses te kunnen vinden. Hij hekelde wel het “rommelige proces” in de aanloop en hij heeft vragen over het bewustwordingsfonds. Volgens hem is nu nog niet helemaal duidelijk waar het geld naartoe gaat en hij benadrukte dat de Kamer daarbij moet worden betrokken. Ook andere Kamerleden hadden vragen over de details van het fonds. Kamerleden als Ceder (ChristenUnie) en Simons (Bij1) spraken in het debat ook over hun persoonlijke betrokkenheid bij het onderwerp. Simons zei dat het toewerken naar de excuses voor haar partij een belangrijke motivatie was om in de Kamer te worden gekozen. Zij complimenteerde Rutte voor zijn “zorgvuldig gekozen woorden”. De PVV, Forum voor Democratie, JA21 en de Groep Van Haga zien niets in de excuses. PVV-Kamerlid Bosma vroeg zich af “of we progressieven ooit horen spreken over hun steun aan de grootste slavernij uit de twintigste eeuw, het Sovjet-communisme”. En volgens Forum voor Democratie-Kamerlid Dekker “wordt de blanke Nederlander ten onrechte een schuldgevoel aangepraat ten opzichte van zijn zwarte medemens”. In het debat herhaalde de premier vandaag dat het kabinet nog in 2022 verontschuldigingen wilde aanbieden als opmaat naar de herdenkingsdag op 1 juli dit jaar. Hij benadrukte dat de bevolking het niet met het kabinet eens hoeft te zijn. Maar hij hoopt wel dat mensen over het onderwerp met elkaar in gesprek gaan. En volgens hem gebeurt dat nu ook al. Rutte en minister Bruins Slot voegden eraan toe dat de komende tijd met alle betrokkenen moet worden overlegd wat er nu verder moet gebeuren, ook over de invulling van het fonds (“geen punt, maar een komma”). De premier zei ook dat slavernij een van de veroorzakers van racisme en discriminatie is en op die manier ook doorwerkt in de huidige samenleving. Het kabinet is er niet voor om in de wet vast te leggen dat de slavernij een misdaad is tegen de menselijkheid, zoals de ‘Dialooggroep Slavernijverleden’ en een deel van de Kamer willen. Als het aan het kabinet ligt, komt het bewustwordingsfonds wel in de wet. Het is de bedoeling dat het “langjarig” in de begroting wordt opgenomen. Het debat is live te volgen op NPO Politiek en Nieuws.