Het moet een nachtmerriescenario zijn voor Twitterbaas Elon Musk: gebruikers die genoeg hebben van Twitter en massaal overstappen naar concurrenten. Hoewel volgens de miljardair zelf het gebruik op zijn platform juist records breekt, staan alternatieven vanwege alle chaotische ontwikkelingen rond Twitter meer dan ooit in de belangstelling. Overstappen doe je niet zomaar. Je moet elders weer van voren af aan beginnen. En je weet van tevoren niet of anderen ook de ‘oversteek’ wagen. Er zijn verschillende alternatieven: Tumblr, Reddit of Post.news en Mastodon. Die laatste lijkt de beste papieren te hebben om hét alternatief te worden; het lijkt sterk op Twitter en is oktober en november sterk gegroeid. Tegelijkertijd zit Mastodon technisch ingewikkelder in elkaar en dat kan gebruikers afschrikken. De NOS sprak deze week met een aantal overstappers. Een van hen is kinderboekenschrijfster Rian Visser, die zegt veel te hebben gehad aan haar 18.000 volgers op Twitter. Maar haar kijk op het platform is veranderd. “De laatste jaren werd de sfeer er steeds grimmiger.” Op Mastodon is dat heel anders, zegt ze, al heeft ze daar nog maar 900 volgers. Mastodon bestaat al zes jaar, maar krijgt vanwege de ontwikkelingen bij Twitter nu pas veel aandacht. Het is bedacht door de Duitse software-ontwikkelaar Eugen Rochko. Van investeringen moet hij niks weten, vertelde hij deze week aan de Financial Times, Rochko wil de non-profitstatus van het bedrijf beschermen. Het bedrijf had in 2021 een omzet van 55.000 euro in de vorm van donaties en sponsors. Dit is een zeer ongebruikelijke manier van financieren in Silicon Valley. In de basis vertonen Twitter en Mastodon een grote gelijkenis. Je communiceert voornamelijk via tekst (al worden afbeeldingen en video’s ook ondersteund), volgen en gevolgd worden is heel belangrijk en je hebt een tijdlijn met alle berichten uit je netwerk. Tegelijkertijd zijn er ook een paar fundamentele verschillen. Waar Twitter bestaat uit één plek – te beschouwen als één eiland – bestaat Mastodon uit duizenden ‘eilandjes’ met elk een eigen webadres. Het is een netwerk: je kunt accounts op andere eilandjes volgen. Zo’n eiland wordt een instance genoemd en iedereen kan er een starten, daardoor zijn er ook zoveel. Twitter heeft één set regels, bij Mastodon kan ieder ‘eiland’ zelf bepalen wat er gebeurt. Deze keuzes worden gemaakt door de beheerders, die ook andere voorwaarden kunnen stellen aan een registratie. Bij elkaar zijn er nu 1,8 miljoen gebruikers maandelijks actief. Veel minder dan op Twitter. Nieuwe gebruikers hebben zelf de keuze bij welk ‘eiland’ ze zich registreren. De BBC sprak in november met Mastodon-oprichter Eugene Rochko: Een van de op Nederland georiënteerde eilanden of plekken is Mastodon.nl, dat er per dag een paar honderd gebruikers bij krijgt, vertelt beheerder Maarten den Braber. Hij benadrukt dat groei niet het doel is en juicht juist de komst van andere plekken toe. Mastodon.nl kent nu ruim 34.000 leden en verwacht in ieder geval door te kunnen groeien tot 50.000. Een grote uitdaging voor Den Braber en alle andere beheerders binnen het netwerk is het tegengaan van ongewenste content. Ze mogen zelf bepalen wat wel en niet mag is. Dat is gevoelige materie waar grote online platforms – die hiervoor tienduizenden medewerkers inzetten – al jaren mee worstelen. Het is immers zaak het platform leefbaar te houden voor gebruikers. Den Braber benadrukt wel een groot verschil tussen grote online platforms en Mastodon. “Er is geen algoritme dat berichten verspreidt.” Die algoritmes zorgen bij platforms als Instagram en Twitter er juist voor dat berichten meer of minder aandacht krijgen, inclusief ongewenste berichten. De enige manier waarop een bericht kan worden verspreid op Mastodon, is door het te delen. Den Braber is van plan de regels op Mastodon.nl komend jaar aan te scherpen. Iedereen kan dus zelf een instance of ‘eiland’ binnen Mastodon starten en dat kan niet worden tegengehouden. Wel kan een eiland worden geblokkeerd. Ofwel: geen bedrijf of persoon heeft alle macht. Dat gegeven maakt Mastodon voor overstapper Maarten Oosterkamp interessant. “Het is in feite in handen van niemand en heeft meer waarborgen.” Als kantelpunt noemt hij de grote hoeveelheid ontslagen bij Twitter. “Daar zaten ook veel moderatoren tussen die zorgden voor sociale veiligheid. Terwijl je hen juist hard nodig hebt.” Oosterkamp, werkzaam in de zorg, zegt dat de overstap op een voor hem spannend moment komt: hij is net voor zichzelf begonnen en juist de zorgwereld is heel actief op Twitter. Toch heeft hij al wel z’n Twitter-account opgezegd.