In gevangenissen is te weinig aandacht voor het voorbereiden van gedetineerden op hun terugkeer in de samenleving. Zo krijgen ze onvoldoende begeleiding tijdens hun proefverlof en worden ze niet altijd goed opgevangen als ze vrijkomen. Gevangenismedewerkers zeggen dat in interne stukken van het ministerie van Justitie en Veiligheid, die in handen zijn van de NOS. De stukken dateren uit oktober vorig jaar en zijn gebaseerd op een quickscan onder vijftig mensen in het gevangeniswezen. Ze zeggen dat er steeds meer aandacht is voor het simpelweg opsluiten van mensen en minder aandacht voor een terugkeer in de samenleving. “Deze disbalans pakt hardvochtig uit voor justitiabelen, in termen van de leefbaarheid tijdens vrijheidsbeneming en in termen van een goede voorbereiding op terugkeer in de samenleving”, is de conclusie. Dat die gevangenen niet goed worden voorbereid op terugkeer, pakt niet alleen slecht uit voor henzelf. Het draagt volgens de deelnemers ook niet bij aan een veiligere samenleving. De kritische werknemers wijzen er bijvoorbeeld op dat met de huidige regelgeving iemand inkomen en onderdak kan verliezen in de periode achter de tralies, met alle risico’s van dien bij vrijlating. En zonder inkomen ontbreekt vaak de mogelijkheid tot betalingsregelingen en dan lopen de schulden op. Dan kan iemand snel in oud gedrag vervallen. Voor de ondervraagde werknemers voelt het “als achteruit fietsen”, geven ze aan. Ook luiden ze de noodklok over mensen zonder verblijfsvergunning in tbs-instellingen. Die mogen vanwege hun verblijfsstatus niet met verlof, terwijl dat wel onderdeel is van de behandeling. Die behandeling kan daardoor niet worden afgerond. Zo krijgen deze mensen een “verkapte vorm van levenslang”. Voor het onderzoek werd de deelnemers onder meer gevraagd of het gevoerde gevangenisbeleid in de praktijk wel goed uitpakt. Daar was ook reden toe, er was destijds net een nieuwe wet voor het gevangeniswezen ingevoerd. En bovendien: de Tweede Kamer had na de kinderopvangtoeslagaffaire een les geleerd. Het parlement wilde van alle uitvoeringsdiensten weten of zij misschien ook met regelgeving te maken hebben die in de praktijk te hardvochtig uitpakt. Het rapport uit oktober waaruit blijkt dat gevangenispersoneel dat inderdaad vindt, is niet naar de Tweede Kamer gestuurd. En dat leidt tot wrevel bij Kamerleden. Zo wijst SP’er Michiel van Nispen erop, als de NOS hem de stukken ter inzage heeft gegeven, dat dit soort onderzoek juist werd uitgevoerd om signalen van de werkvloer snel naar boven te krijgen, mede als les van de toeslagenaffaire. Politici moeten dit soort signalen kunnen krijgen om op tijd het beleid bij te sturen, zegt Van Nispen. Dat gebeurde hier volgens hem dus niet. “Wat denkt de minister nou bij zoiets”, vraagt Van Nispen zich af over het stilgehouden onderzoek. “Dat wij niet zouden willen weten wat daar uitkomt? Dat is echt onbegrijpelijk, dit is echt oude bestuurscultuur.” En ook coalitiepartij D66 vindt dat dit anders had gemoeten. “Dit ligt al best heel lang op het departement”, zegt Kamerlid Joost Sneller. “Dan zeg ik: stuur dat ook gewoon naar de politiek toe.” Snellers partijgenoot, minister Weerwind voor Rechtsbescherming, stelt in een schriftelijke reactie dat hij van plan was om deze stukken wel naar de Kamer te sturen, maar dan vlak voor de zomer en gezamenlijk met ander onderzoek naar de vraag of het beleid hardvochtig uitpakt. “De uitkomsten analyseren we verder”, zegt hij over de bevindingen, “en voorzien we van acties waar dat nu al kan”. Na de vragen van de NOS is er wel een stuk naar de Kamer gegaan waarin staat dát dit onderzoek is gedaan. Het onderzoek zelf is nog niet met de Kamer gedeeld. Woensdag debatteert de Tweede Kamer over het gevangeniswezen en parlementariërs kondigen aan dat ze het dan ook over de gang van zaken rond deze documenten willen hebben.