In de Nederlandse taal worden slaven steeds vaker ‘tot slaaf gemaakten’ genoemd. Reden om die term ook te introduceren in de Nederlandse gebarentaal (NGT), dacht een dove museumdocente van het Tropenmuseum. Het nieuwe gebaar wordt uitgebeeld in een video die te zien is tijdens de expositie Things that Matter. Voorheen was er alleen een gebaar voor ‘slaaf’, dat wordt uitgebeeld door een band om de nek met daaraan een ketting. “Een pijnlijk beeld”, vindt het Amsterdamse Tropenmuseum. Het nieuwe gebaar wordt uitgebeeld door de polsen te kruisen wat lijkt op geketende handen. “Hieruit spreekt dat er iemand anders nodig was om een persoon tot slaaf te maken. Dat sluit ook aan bij het alternatief in de gesproken en geschreven taal”, schrijft het Tropenmuseum in een persbericht. Andere initiatiefnemers zijn het Nederlands Gebarencentrum en stichting IN Gebaren. Zo zien het oude en nieuwe gebaar eruit: Het nieuwe gebaar is nog niet gangbaar, maar wordt volgens het Tropenmuseum wel gebruikt in het museum. Daarnaast is het te zien op YouTube. Als genoeg mensen het gebaar gebruiken, wordt het toegevoegd aan de Nederlandse Gebarentaal, die ongeveer 30.000 Nederlanders als moedertaal gebruiken. Er is geen universele gebarentaal. Per land of gemeenschap kunnen de gebaren van elkaar verschillen. Dat komt doordat elke taal zich ontwikkelt als mensen in een gemeenschap bij elkaar zijn en onderling communiceren. “Dove mensen wonen niet allemaal bij elkaar dus zijn over de hele wereld verschillende dovengemeenschappen waar een eigen gebarentaal is ontwikkeld”, zegt het Gebarencentrum. Senior onderzoeker Richard Cokart bij het Gebarencentrum, die ook heeft meegewerkt aan de video van het Tropenmueum, wil laten zien hoezeer de Nederlandse gebarentaal leeft. “Het gebruik van de Nederlandse Gebarentaal is binnen het dovenonderwijs 100 jaar lang verboden geweest. Er bestaan daarom veel gaten in de woordenschat van NGT.” Daarom zijn er volgens hem nieuwe gebaren nodig. In het gesproken Nederlands wordt het woord slaaf steeds vaker vervangen voor ‘tot slaaf gemaakte’. Het woord slaaf zou er te veel aan voorbijgaan dat het een gevolg was van menselijk handelen en dat er dwang achter zat. Docent gebarentaal Iris Wijnen, die zelf doof is, ziet nog niet direct het nut in van de aanpassing in de gebarentaal. Het oude gebaar wekt niet de suggestie dat iemand er zelf voor kiest om tot slaaf gemaakt te zijn, vindt ze. “Iedereen weet dat een band om je nek met een ketting eraan niet fijn is.” Volgens Wijnen is het oude gebaar ook duidelijk. Verder vindt ze het niet direct kwetsend, maar is ze wel benieuwd naar hoe andere mensen dat ervaren. De docente ziet in de gebarentaal wel een duidelijke trend qua inclusiviteit en diversiteit, vergelijkbaar met die in de gesproken Nederlandse taal. “Daar ben ik heel blij mee.” Jos de Winde van Stichting IN Gebaren vindt de komst van een nieuw gebaar voor ‘tot slaaf gemaakte’ belangrijk. “Sinds de Black Lives Matter-demonstraties in 2020 is er meer bewustzijn gekomen voor racisme en hoe dit doorspeelt in onze samenleving en ook in ons taalgebruik. Hier zijn ook discussies over gevoerd in de dovengemeenschap tussen doven onderling.” Dove mensen van kleur hebben volgens De Winde aangegeven bepaalde gebaren niet prettig te vinden. Onder meer het gebaar voor Zwarte Piet en het gebaar voor slaaf. Doel van de nieuwe gebaren is dat er meer bewustzijn komt over uitsluiting en racisme in het algemeen en inclusief taalgebruik, zegt ze. Daarom is daar in samenwerking met het Tropenmuseum een video over gemaakt. “We hopen dat veel doven dit gebaar gaan oppikken. Het is daarvoor belangrijk dat ze het verhaal erachter kennen.” Inclusiever taalgebruik in de gebarentaal uitgelegd: