Het kabinet is gevallen. Het is niet gelukt om tot overeenstemming te komen over maatregelen om de asielinstroom te beperken, waarmee er na anderhalf jaar een einde komt aan het vierde kabinet onder leiding van premier Rutte. Later vanavond zal hij het vertrek van zijn hele kabinet aankondigen, zo is de verwachting. De ministers en staatssecretarissen blijven wel demissionair op hun post. Verschillende bronnen zeggen dat de ChristenUnie het initiatief nam tot de kabinetsval, maar een woordvoerder van de kleinste regeringspartij noemt het “een gezamenlijk besluit”. De VVD wilde per se een beperking van de gezinshereniging, en dat was voor de ChristenUnie niet acceptabel. Minister Micky Adriaansens (VVD, Economische Zaken) noemt het in een eerste reactie “echt zonde” dat het kabinet is gevallen. Ook haar collega Kajsa Ollongren (D66, Defensie) is teleurgesteld. Ook het moment vindt ze ongemakkelijk, terwijl er een oorlog aan de gang is in Oekraïne. Vanavond voerden de meeste betrokken ministers een ultiem overleg op het ministerie van Algemene Zaken. Op tafel lag een laatste compromisvoorstel van staatssecretaris Eric van der Burg (Asiel) voor een zogeheten stopknop. Op het moment dat het te druk is in de asielketen, zoals vorig jaar toen er mensen buiten sliepen in Ter Apel, zou het recht op gezinshereniging voor oorlogsvluchtelingen tijdelijk moeten worden beperkt. Maar dat voorstel vond onvoldoende steun bij de andere partijen. De afgelopen week was er verschillende keren crisisoverleg over de mogelijkheden om de asielinstroom te beperken. Vooral de VVD hecht daar veel waarde aan. Premier Rutte beloofde zijn partij dat hij met voorstellen zou komen om de instroom te verminderen. Regelmatig werden er speciale kabinetsvergaderingen gehouden over het brede onderwerp migratie. Over arbeidsmigratie en kennismigratie konden de regeringspartijen het wel eens worden, maar het asielbeleid bleef een splijtzwam. D66 en vooral de ChristenUnie zien de instroom van asielzoekers veel minder als een probleem. Partijleider Mirjam Bikker zei deze week nog dat de ChristenUnie als “gezinspartij” niet akkoord kan gaan met inperking van het recht op gezinshereniging. Vooral de houding van premier Rutte, die de discussie woensdag verder onder druk zette door een deadline te stellen en desnoods aan te sturen op een stemming over de plannen in de ministerraad, zette kwaad bloed bij de coalitiepartners. Hij bood gisteren zijn excuses aan voor die powerplay, maar het vertrouwen was te veel geschaad, zeggen betrokkenen. Na volledige ministerraad vanavond zal demissionair premier Rutte de pers te woord staan, waarna hij naar verwachting zijn ontslag zal indienen.