De tegenstellingen in Nederland groeien door de oorlog in Oekraïne, ziet de Algemene Inlichtingen- en Veiligheidsdienst (AIVD). “We zien dat de strijd in Oekraïne onderdeel wordt van het narratief van rechts-extremisten en anti-overheid-extremisten”, zegt de directeur van de AIVD Erik Akerboom tegen de NOS. Volgens hem vindt Poetins verhaal over de oorlog zijn weg naar Nederland. Het wordt hier ingepast in de ideeën die radicale groepen al hadden. “Dat is geïnspireerd door tegen de overheid te zijn, tegen de instituties te zijn.” Onder meer door de oorlog hebben de AIVD en de Nederlandse militaire inlichtingendienst (MIVD) het veel drukker, zegt Akerboom. Hij spreekt van een “grote druk op de veiligheidsdienst”. “Het is een roerige en hele drukke tijd.” Het gaat onder meer om cyberaanvallen vanuit Rusland tegen Nederlandse burgers, bedrijven en overheden. “Daar moet een goed antwoord op komen. We zien dit het afgelopen jaar en het huidige jaar toenemen”, zegt Akerboom. De dienst let ook speciaal op inlichtingenofficieren in Nederland. Nederland zette vorig maand zeventien Russische diplomaten uit, omdat ze volgens de AIVD en MIVD in werkelijkheid spionnen waren. “We zijn er extra scherp op om hen niet te tolereren.” In zijn jaarverslag over 2021 schrijft de inlichtingendienst al over de toegenomen dreiging van geweld door rechts-extremistische groepen, die in ons land steeds meer aanhang kregen. Hoewel veel leden naar buiten toe geweldloosheid bepleiten, wordt geweld intern als legitiem beschouwd. “Dat maakt een aanslag van rechts terroristische eenlingen of groepjes voorstelbaar.” De AIVD beschrijft het wereldbeeld van rechts-extremisten als een waarin de witte bevolking van onder meer Nederland structureel wordt benadeeld. “Rechts-extremisten juichen chaos toe, sluiten minderheden uit en praten geweld goed, in de hoop op werkelijke, gewelddadige omwenteling in Nederland.” Vooral kwetsbare jongeren worden volgens de AIVD meegezogen in online chatgroepen, die geweld verheerlijken. Zij kunnen snel radicaliseren, schrijft de dienst. Zij zouden tot aanslagen over kunnen gaan om een verwachte rassenoorlog te ontketenen. Ook zonder geweld kunnen groepen volgens de dienst een gevaar vormen voor de democratische rechtsorde. “Door anderen hun rechten te ontzeggen, dreigen ze de rechtsorde langzaam te ondermijnen. Dat legt een basis voor de gewenste chaos, haat en geweld.” De AIVD constateert ook dat de rechtsextremisten actief werven onder de anti-overheidsactivisten die in de coronaperiode protesteerden tegen het regeringsbeleid. Daarbij raken oude antisemitische verhalen vermengd met nieuwe complottheorieën over corona. De Nationaal Coördinator Terrorismebestrijding en Veiligheid (NCTV) schreef vorige week in een rapport dat anti-overheidsactivisten nu minder aanhangers meekrijgen dan in de coronatijd; de persoonlijke vrijheid van Nederlanders wordt niet wezenlijk geraakt, volgens de NCTV.