E-mails, complete werkstukken, sarcastische epistels over obscure onderwerpen: je kunt het zo gek niet bedenken of mensen van over de hele wereld vragen aan het programma ChatGPT om het te genereren. De laagdrempelige AI-tool, die op basis van kunstmatige intelligentie teksten verzint, typt ze voor je ogen uit. De site leidt tot nog meer enthousiasme dan eerdere versies van tekstvoorspellingsalgoritme GPT-3, die ook al indrukwekkend waren. “Taalmodellen zijn de afgelopen vijf jaar een stuk beter geworden”, verklaart AI-kenner Stef van Grieken. Van oudsher doen computers braaf waartoe je ze opdracht geeft, maar ook niets meer. Vraag een computer om te berekenen hoe een raket de maan kan bereiken, zoals de eerste supercomputers deden, en hij zal dat doen – maar zonder creatieve inbreng. Met kunstmatige intelligentie wordt die menselijke creatieve intelligentie echter nagebootst, zodat computers zelf kunnen redeneren wat de beste manier is om een taak te volbrengen. Dat komt in de praktijk nu al van pas bij navigatiesystemen in je auto, om je Netflix-aanbevelingen samen te stellen of om je auto tijdens het rijden op de weg te houden. “We bevinden ons nu op een kantelpunt”, zegt Van Grieken, die eerder op de AI-afdeling van Google werkt en nu medeoprichter is van het bedrijf Cradle, dat biologen met kunstmatige intelligentie wil helpen om nieuwe eiwitten te bedenken. “We zijn met dit soort kunstmatige intelligentie op het punt dat het ergens op begint te lijken.” Van Grieken doelt op de zogenoemde generatieve modellen: kunstmatige intelligentie die in staat is om zelf nieuwe dingen te genereren. In het geval van ChatGPT gaat het daarbij om teksten, maar het kan ook met bijvoorbeeld foto’s – dat doet de app Lensa bijvoorbeeld, die recent ook viral ging. Maar ook met proteïnen, zoals bij het bedrijf van Van Grieken. Wat hem betreft is AI qua impact niet eens zozeer vergelijkbaar met bijvoorbeeld de lancering van de smartphone. “Dit is beter. Zelf iets genereren is veel moeilijker dan bijvoorbeeld voorspellen, wat AI ook kan. Dit gaat de toekomst zijn van heel veel kennis-intensieve beroepen.” Zie bijvoorbeeld hoe ChatGPT sarcastisch de uitvinding van hagelslag beschrijft: ChatGPT komt voort uit OpenAI, een onderzoeksinstituut waar onder meer Elon Musk en Microsoft geld in hebben gestoken. Geld is ook hard nodig: het “trainen” van een AI-systeem vereist veel serverkracht en dus investeringen. Een AI-systeem werkt door op basis van data voorspellingen te doen. Hoe meer data erin gaat, hoe beter de voorspellingen worden, en op een gegeven moment kunnen zelfs complete teksten worden voorspeld. Een goed werkend model vereist dus ontzettend veel data. Dat kost niet alleen veel geld, maar ook energie. “OpenAI heeft een machine gebouwd waar alle menselijke kennis ingestopt is, en die machine heeft een hele grote ecologische voetafdruk”, zegt technologiecriticus Marleen Stikker. Bovendien is niet inzichtelijk wélke data er in het systeem gestopt zijn. “Er staat geen bronvermelding bij de informatie die je eruit krijgt. Terwijl veel dingen die ChatGPT schrijft plausibel lijken, maar niet zijn.” Zo vertelde de site Stikker dat zij lid was van een politieke partij. “Dat ben ik helemaal niet! Het heet OpenAI, maar je kunt helemaal niet controleren hoe zo’n conclusie tot stand komt.” De Delftse universitair docent Olya Kudina van de TU Delft, gespecialiseerd in AI en technologie-ethiek, waarschuwt ook voor te veel enthousiasme. “Het is indrukwekkend, met één druk op de knop krijg je binnen een seconde een hele lap tekst. Maar als je wat meer in de diepte gaat, kloppen de argumenten van ChatGPT niet per se.” Eerder bleek uit onderzoek van OpenAI zelf dat in veel gevallen, afhankelijk van de omstandigheden, foute informatie wordt gegenereerd. AI heeft de neiging om te “hallucineren” als er informatie wordt gevraagd over onderwerpen waar het eigenlijk te weinig van weet. “Je kunt een systeem er bijvoorbeeld van overtuigen dat een vis een zoogdier is, en daar gaat het systeem dan in mee”, zegt AI-kenner Van Grieken. Hij ziet het dan ook niet zo snel gebeuren dat kunstmatige intelligentie zoals die van ChatGPT geheel autonoom kan werken, zoals ook wel wordt gevreesd – dat zou immers banen overbodig maken. “Je zult in de praktijk als werknemer samenwerken met een model, en iets aan kwaliteitscontrole moeten doen.” Zo zouden medewerkers een slimme assistent kunnen krijgen die ze helpt in hun werk, bijvoorbeeld bij programmeren, maar ook door bijvoorbeeld razendsnel dingen op te zoeken. Van Grieken is betrokken bij een non-profit-hackathon die in februari in Amsterdam wordt gehouden om dat soort toepassingen te bedenken. “AI zal iets toevoegen aan banen, ze niet overnemen”, aldus Van Grieken.