Geweld is niets nieuws in het Amerikaanse abortusdebat. In 1996 liet Eric Rudolph een bom afgaan tijdens de Olympische Spelen in Atlanta vanwege het “walgelijke toelaten van abortus op aanvraag”. Later pleegde hij nog twee aanslagen op abortusklinieken. Bij andere aanslagen kwamen in totaal elf mensen om. Nu een uitgelekt ontwerpvonnis erop lijkt te wijzen dat het Hooggerechtshof een eind gaat maken aan het recht op abortus, dreigt de vlam echt in de pan te slaan. Afgelopen nacht werd al een aanslag gepleegd op het kantoor van een anti-abortusorganisatie in Wisconsin. “Het wordt een harde, emotionele strijd”, voorspelt Amerikadeskundige Kenneth Manusama, gespecialiseerd in Amerikaans recht. “Het is een symptoom van de polarisatie in het land. Daarin is abortus hét brandpunt.” Schade in het kantoor waar brand werd gesticht: Eerder maakte NOS op 3 een aflevering van Lang verhaal kort over de abortuswetgeving in de VS. Luister de podcast hier. Afgelopen week waarschuwden verschillende politiediensten dat de oplopende spanningen over het naderende vonnis tot gewelddadige uitbarstingen kunnen leiden. “Het gaat heftig worden aan beide kanten van het debat”, voorziet een medewerker van het ministerie van Binnenlandse Veiligheid. “Als abortussen niet veilig zijn, zijn jullie dat ook niet”, kalkten de daders in Wisconsin op het aangevallen kantoortje. Het is opvallend dat dit incident uit de hoek van abortusverdedigers kwam. Een FBI-analyse benadrukte juist dat het geweld tot nu toe voornamelijk werd gepleegd door tegenstanders. Voorstanders maakten zich schuldig aan vandalisme en bedreiging, tegenstanders gingen soms over tot ontvoeringen, aanslagen en zelfs moord. Manusama is desalniettemin niet verbaasd. “Het is paniek. Door het uitgelekte vonnis voelt de pro-choicebeweging zich in het nauw gedreven, omdat men op het punt staat het abortusrecht te verliezen.” Hij wijst erop dat er dit weekend ook gedemonstreerd werd bij de privéwoning van de conservatieve rechter Brett Kavanaugh. “Dat deed men normaal gesproken niet. Weer een teken dat de strijd verhardt.” In 2019 werden er zo’n 630.000 abortussen uitgevoerd in de VS, bijna allemaal in de eerste dertien weken van de zwangerschap. In een peiling vorig jaar zei 69 procent van de ondervraagden de huidige wetgeving te willen houden, waarin abortus in principe is toegestaan voordat de foetus met 24 weken levensvatbaar is. In sommige staten is dat alleen onder aanvullende voorwaarden, zoals een wachttijd of een verplichte echo. Wat zal meespelen is dat abortusvoorstanders weinig alternatieven hebben. Omdat rechters voor het leven worden aangesteld, zal de conservatieve meerderheid in het hoogste hof nog zeker een generatie blijven: de gemiddelde leeftijd van de rechters is 61. Een vonnis zo terugdraaien lijkt dus onmogelijk. Het Congres kan een wet aannemen om het abortusrecht juridisch te verankeren, maar daarvoor ontberen de Democraten in de Senaat de benodigde zestig van de honderd stemmen. Bovendien zouden de Republikeinen die wet kunnen intrekken als ze de meerderheid heroveren. Als het besluit niet al meteen wordt tegengehouden door het kritische Hooggerechtshof. “De enige uitweg voor voorstanders zijn lokale verkiezingen. De strijd om abortus zal nu een niveau lager worden gevoerd”, redeneert Manusama. Het Hooggerechtshof lijkt abortuswetgeving namelijk aan de individuele staten te willen overlaten. In 26 van de 50 staten zijn al wetten aangenomen of in voorbereiding die abortus drastisch beperken of totaal verbieden: “De Democraten zullen dan wel aan de bak moeten. Ze hebben berucht weinig gedaan op lokaal niveau, terwijl de Republikeinen zich daar al decennialang op geconcentreerd hebben. Zij hebben daar een disproportioneel grote meerderheid.” Geen wonder dus dat abortusklinieken in de VS de afgelopen week zijn platgebeld. Sommige vrouwen wilden uit voorzorg hun afspraak naar voren halen, anderen bieden hulp om personen naar klinieken te brengen. Verschillende benefietorganisaties melden recordhoeveelheden aan donaties. Ook voorziet Manusama brede maatschappelijke gevolgen, denk aan slechtere carrièrekansen voor vrouwen, groeiende armoede en stijgende criminaliteitscijfers. “Dit gaat over meer dan alleen de lichamelijke integriteit van vrouwen. Het heeft ook sociaal-maatschappelijke gevolgen als vrouwen een kind moeten krijgen dat ze zich niet kunnen veroorloven.” Het thema zal zo een belangrijke rol spelen in de tussentijdse verkiezingen in november. Manusama durft niet te voorspellen of de Republikeinen of Democraten daarvan zullen profiteren. “Maar laten we hopen dat men het beschaafd houdt en niemand tot fysieke aanvallen overgaat.” Eind juni wordt het eindvonnis verwacht. Dan is definitief duidelijk of en hoe het Amerikaanse recht op abortus wordt ingeperkt.