Ruim een derde van de verpleegkundigen die zijn opgeleid op mbo-niveau had vorig jaar te maken met ongewenste seksuele aandacht van patiënten, concluderen het CBS en TNO na onderzoek. Ook andere beroepsgroepen in de zorg, zoals fysiotherapeuten en verzorgenden, hadden daar relatief vaak last van, blijkt uit de Nationale Enquête Arbeidsomstandigheden. Ook in andere sectoren kwam ongewenste seksuele aandacht voor, maar in mindere mate. Ter vergelijking: van alle vrouwelijke werknemers in Nederland meldde 11 procent vorig jaar ongewenst seksueel gedrag ervaren te hebben, bijvoorbeeld van klanten, passagiers of leerlingen. Bij vrouwelijke werkenden tussen de 15 en 25 jaar ging het om 21 procent, ongeveer 1 op de 5. Zorgvakbond NU’91 verklaart het relatief hoge aantal mbo-verpleegkundigen dat last had van ongewenst gedrag door het type werk dat zij doen. “In de verpleeghuizen en in de thuiszorg wassen ze bijvoorbeeld patiënten”, zegt een woordvoerder. “Ze staan dus heel dicht bij hun patiënt, letterlijk.” Volgens hem kan dat een mooi onderdeel zijn van het werk. “Maar helaas ziet een stevig aantal patiënten die nabijheid toch als een vrijbrief voor grensoverschrijdend gedrag.” Vanuit de thuiszorg wordt geopperd dat het niet hoeft te gaan om opzet; patiënten kunnen ook verward of ontremd zijn. Het probleem in de zorg is niet nieuw: ook eerdere onderzoeken lieten al zien dat relatief veel mbo-verpleegkundigen weleens worden lastiggevallen. NU’91 hoopt daarom dat zorgopleidingen meer aandacht aan dit onderwerp gaan besteden. “Dan worden deze jonge mensen beter voorbereid. Want je ziet dat patiënten vooral bij hen testen tot hoe ver ze kunnen gaan.” Het CBS en TNO houden sinds 2005 jaarlijks de Nationale Enquête Arbeidsomstandigheden, in samenwerking met het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid. Het doel is een beeld te krijgen van onder meer de omstandigheden, inhoud en voorwaarden waarmee werknemers op de werkvloer te maken krijgen. De enquête wordt altijd in het laatste kwartaal van het jaar afgenomen. Vorig jaar vulden zo’n 50.000 werknemers van 15 tot 75 jaar de online vragenlijst in. Volgens de zorgvakbond moet patiënten om die reden goed worden uitgelegd wat wel en niet door de beugel kan. “Als je in het ziekenhuis wordt opgenomen, worden huisregels duidelijk gemaakt, zoals niet binnen roken”, legt een woordvoerder uit. “Voor seksuele intimidatie zou dat net zo duidelijk gezegd moeten worden.” Ook pleit NU’91 voor zichtbaardere protocollen. Veel zorgmedewerkers weten bijvoorbeeld niet of hun werkgever een gedragscode heeft waarin afspraken zijn vastgelegd over hoe om te gaan met seksuele intimidatie, blijkt uit peilingen onder leden van de bond. “De protocollen zijn er, maar de verpleegkundigen weten het niet”, aldus NU’91. “Dus ze weten ook niet dat ze gesteund en geholpen zullen worden als ze meldingen maken.” Bij thuiszorgorganisatie Groot Limburg zijn de protocollen in ieder geval bekend, zegt directeur Bas Dolmans. “Daarnaast hebben we ook vertrouwenspersonen waar men terechtkan. Al onze verpleegkundigen krijgen een cursus weerbaarheid en een agressietraining.” Dolmans zegt dat seksuele intimidatie in zijn organisatie desondanks voorkomt, maar niet frequent. Toen een collega er laatst melding van maakte, is haar onder meer slachtofferhulp aangeboden. “We hebben daarnaast aangeboden om samen aangifte te doen.” De bestuurder legt uit dat veel cliënten van Groot Limburg, actief in de omgeving van Maastricht, dementerend zijn. “Die doelgroep is ontremd. Medewerkers worden tijdens een sollicitatie bij ons al gescreend om te kijken of zij om kunnen gaan met dat gedrag.” Het is over het algemeen geen bewuste actie van een cliënt, voegt hij toe. “Maar het blijft ongewenst gedrag.”