De Nederlandsche Bank (DNB) is begonnen met het terugbetalen van 23.000 gedupeerde spaarders van de failliete Amsterdam Trade Bank (ATB). Na een paar werkdagen zouden de aanvragers weer over hun geld moeten kunnen beschikken. Er wordt uitgekeerd tot 100.000 euro. Afgelopen vrijdag ging ATB failliet. Dat is heel uitzonderlijk. De laatste bank die in Nederland failliet ging, was de DSB Bank in 2009. Ook toen werden rekeninghouders door andere banken gecompenseerd, maar een gezamenlijk fonds van banken bestond nog niet. Sinds 2016 zetten banken wel geld opzij voor als er een omvalt. Hoe werkt dat fonds en wat gebeurt er als een bank failliet wordt verklaard? ATB is een dochter van de Russische Alfa Bank en enkele eigenaren zijn Russen tegen wie sancties zijn afgekondigd. Daarom staat de bank op sanctielijsten van de Verenigde Staten en het Verenigd Koninkrijk. De software van de betaalsystemen ging op slot waardoor de bank geen betalingen meer kon doen. Een bijkomend probleem was dat ATB een spaarbank is. Klanten nemen geld op door dat over te maken naar een betaalrekening bij een andere bank. Maar sommige van die andere (internationaal opererende) banken deden geen boekingen meer, vanwege de sancties. Volgens de curatoren is eerst door de bank geprobeerd om een koper te vinden. Dat is niet gelukt; een potentiële koper trok zich terug. Vrijdagmiddag diende ATB daarom een faillissementsverzoek in bij de rechtbank met steun van toezichthouder DNB. “Dit is een bijzonder faillissement”, zegt curator Job van Hooff. “Normaal gaat een bedrijf failliet omdat ze geen geld hebben, maar dit kwam doordat er geen operationele middelen meer waren om betalingen te doen.” Volgens DNB heeft ATB voorafgaand aan het faillissement maatregelen genomen om ervoor te zorgen dat er geen geldstormen of andere voordelen zouden gaan naar gesanctioneerde Russen. Met het faillissement trad het depositogarantiestelsel in werking. In Europa is afgesproken dat elk land een fonds moet hebben dat gevuld wordt door banken. Gaat een bank failliet, dan worden spaarders uit dit gezamenlijke fonds gecompenseerd. In het Nederlandse fonds zit ruim 3 miljard euro. Spaarders krijgen tot 100.000 euro vergoed per persoon per bank. Volgens de curatoren zijn er waarschijnlijk zo’n 1250 spaarders die meer dan een ton bij ATB hadden staan. Banken betalen jaarlijks een bedrag om het fonds te vullen, risicovolle banken betalen een grotere bijdrage. In 2024 moet er 5 miljard euro in zitten. Voor 2016 was het zo dat als een bank omviel, DNB de spaarders compenseerde en dat achteraf in rekening bracht bij de andere banken. Het depositogarantiestelsel bestond dus al, maar zonder fonds. Nu ligt er een buffer klaar en worden spaarders binnen tien werkdagen gecompenseerd. Voorheen kon dat maanden duren. ATB heeft nog bezittingen, zoals leningenportefeuilles, en de curatoren onderzoeken of ze die kunnen verkopen. Het garantiefonds is de eerste schuldeiser na het personeel, zo wordt het fonds weer bijgevuld. Want voor de ATB-spaarders wordt nu 700 miljoen euro uit het fonds voorgeschoten. Brengt de verkoop meer op, dan gaat dat naar overige schuldeisers. Volgens de curatoren is het nog te vroeg om te zeggen of dat gaat lukken. Als alle schuldeisers betaald zijn, dan gaat wat er overblijft meestal naar de aandeelhouders. Van Hooff: “Maar we zijn uiteraard gebonden aan de sancties, dus als het zover komt, moeten we kijken wat mogelijk is.” “Een jaar of tien geleden hebben we een rekening geopend met een paar duizend euro. We wisten helemaal niet dat er rijke Russen achter zaten. Wij dachten: een Nederlandse naam met Nederlands adres en Nederlandse correspondentie. Het leek een mooie Amsterdamse internetbank met een leuke rente. We dachten dat dat kon, omdat ze minder kosten maakten. Je staat er toch versteld van dat zo’n bank van vriendjes van Poetin blijkt te zijn.” Er liggen ook al jaren plannen op tafel voor een Europees garantiestelsel. Maar omdat banken dan voor spaarders uit andere landen moeten betalen, waar banken zwakker zouden kunnen staan, stuit dat op veel politieke weerstand. Er wordt daarom naar een meer stapsgewijze opbouw gekeken. Op 3 mei praat de Eurogroep hier weer over. Voor ATB ging DSB Bank failliet. Een overzicht: