Door de enorme krapte op de arbeidsmarkt en de hoge inflatie zijn de lonen in het hele bedrijfsleven flink gestegen. Vorig jaar stegen de cao-lonen met gemiddeld 3,2 procent en naar verwachting dit jaar met 6,1 procent. Ook het minimumloon stijgt met ruim 13 procent, wat de totale loonkosten nog sterker doet toenemen. Ondernemers zien daardoor de loonkosten in 2023 stijgen met zo’n 17 miljard euro, zo hebben economen van ABN Amro becijferd in het rapport Sectorprognoses 2023-2024 voor het Nederlands bedrijfsleven. De lagere koopkracht van consumenten en de snel stijgende rente leiden ertoe dat de economie afkoelt. De vraag loopt terug. Hoewel de gevolgen van de energiecrisis meevallen en bedrijven er doorgaans redelijk in geslaagd zijn de hogere kosten voor personeel, energie en grondstoffen door te berekenen aan klanten, neemt de bedrijvigheid af. ABN Amro verwacht daling van de bedrijvigheid in de maakindustrie, de voedingsindustrie, de bouw, de land- en tuinbouw en de detailhandel. Personeelskosten verschillen per sector en van bedrijf tot bedrijf. In 2019 bedroegen de kosten voor lonen, salarissen en sociale premies 15 procent van de omzet voor alle sectoren gemiddeld. Vuistregel is dat hoe meer handjes nodig zijn en hoe arbeidsintensiever het werk, des te groter het beslag van de loonkosten op de omzet. Zo zijn in de zorg de loonkosten goed voor ruim de helft van de omzet, in de transportsector bedragen de loonkosten gemiddeld 22 procent van de omzet en in de horeca is dat ruim een derde van de horecaomzet. In de industrie en de detailhandel vormen loonkosten een veel kleiner deel, minder dan 15 procent van de omzet. Ondertussen koelt de economie af. Onder druk van de stijgende rente en de hoge inflatie daalt de productie in veel bedrijven en nemen investeringen af. Hoewel er nog overal een tekort aan personeel is, daalt het aantal openstaande vacatures. “Ondernemers kunnen proberen kostenstijgingen door te berekenen aan afnemers, maar in een krimpende markt is het risico dat zij zich dan uit de markt prijzen duidelijk aanwezig”, zegt sector-econoom Albert Jan Swart van ABN Amro. De druk van de gestegen kosten op de winstmarges verschilt per sector en ook per branche. Zo zijn in de retail de marges in kleding- en schoenenwinkels en supermarkten relatief klein, maar bij juweliers en voedingsspeciaalzaken juist hoog. Bedrijven met relatief veel marktmacht en veel vraag kunnen de kosten goed doorberekenen, terwijl bedrijven met een zwakkere markt- en onderhandelingspositie moeten inboeten op hun winstmarges. Volgens Swart is de noodzaak van efficiënter werken en het verhogen van de arbeidsproductiviteit het grootst in de meest arbeidsintensieve sectoren. Daarbij moeten technologische innovaties en inzet van robots soelaas bieden. Te denken valt aan prefab-bouwen en bouwrobots, QR-codes voor bestellen en betalen, bestelzuilen in fastfoodketens, zelfscankassa’s en zorgrobots.