Je wist het misschien niet, maar het is vandaag de internationale dag van de bemenste ruimtevaart. 12 april was de dag waarop Joeri Gagarin in 1961 als eerste de ruimte inging. Hoe staat het ervoor met de bemande ruimtevaart en de ambitieuze plannen voor de komende jaren? Op dit moment test NASA een nieuwe megaraket, het SLS, dat de komende jaren mensen terug naar de maan moet gaan brengen. Er is nog geen officiële datum, maar de eerste vlucht (nog zonder astronauten aan boord) wordt ergens in juni verwacht. In 2024 moeten er weer astronauten rond de maan vliegen. Maar een maanlanding laat nog wat langer op zich wachten, verwacht ruimtevaartkenner Ronald Klompe, verbonden aan het Nationaal Ruimtevaart Museum in het Aviodome. “Daarvoor is een maanlander nodig. Er wordt er een door SpaceX gebouwd, maar die is nog volop in ontwikkeling. Officieel staat de maanlanding gepland in 2025 of 2026, maar ik reken erop dat het 2028 kan worden.” De maanlander van SpaceX is gebaseerd op het Starship-prototype waarmee het bedrijf van Elon Musk de komende jaren de ruimte, de maan en uiteindelijk Mars wil bereiken. De eerste ruimtevlucht van een Starship-prototype wacht nog op goedkeuring van de Amerikaanse luchtvaartautoriteiten. Daarnaast denken meer ondernemingen aan de bouw van een maanlander. Maar ook die is waarschijnlijk niet op tijd klaar voor een landing in 2026. De private sector is op meerdere fronten een belangrijke drijvende kracht achter de ontwikkeling van de ruimtevaart aan het worden. Niet alleen SpaceX, maar ook andere ‘nieuwe’ bedrijven als Blue Origin en Virgin Galactic richten zich (behalve op de satelliet-lanceermarkt) op ruimtetoerisme. Nu vaak nog voor kleine ruimtesprongen van een kwartier, maar er zijn ook verschillende commerciële ruimtestations in ontwikkeling, als opvolgers van het ISS. Het verst gevorderd zijn de plannen van Axiom Space, dat deze week vier miljonairs naar het ruimtestation ISS bracht. Vanaf 2024 wil het bedrijf zijn eigen modules gaan aankoppelen. Goedkoop is het niet, waarschuwt Klompe. “Die miljonairs betalen ieder 55 miljoen dollar voor de vlucht. Het wordt pas goedkoper met een ruimtevaartuig als Starship, dat vele tientallen mensen kan vervoeren, maar hat zal altijd tienduizenden dollars blijven kosten.” Tussen de VS, Europa, Japan en Canada is de samenwerking in de ruimte als vanouds goed. Maar de samenwerking met Rusland staat verpletterend onder druk door de oorlog in Oekraïne. Klompe: “Die samenwerking was al moeilijk sinds 2014, maar de westerse partners waren nog afhankelijk van Rusland voor vluchten met de Sojoez naar het ISS. Door het succes van de nieuwe Crew Dragon van SpaceX is dat niet meer nodig. Daardoor loopt Rusland ook jaarlijks 300 miljoen dollar mis, en dat zijn wel de bedragen waarvan het Russische ruimtevaartprogramma het moest hebben.” Daarnaast zijn de oudste Russische modules van het ISS ver over hun houdbaarheidsdatum heen. “Russische ingenieurs hebben gezegd dat het niet meer verantwoord is om die modules na 2024 nog te gebruiken. De VS en ESA willen intussen officieel nog doorgaan tot 2030, maar het is de vraag of ze de Russen nog mee kunnen – en willen – krijgen.” Doorgaan zonder het Russische deel is theoretisch mogelijk, maar vergt creatieve oplossingen voor onder meer de baanhoogte en standregeling van het station. Rusland werkt niet mee in het Artemis-maanproject, maar werkt wel samen met China aan een onbemenste maanbasis: het ILRS. “Daar is ESA ook voor gevraagd”, weet Klompe. “Maar het blijft vooral een Chinees project. Ze zullen hooguit gebruikmaken van de Russische ruimtevaartexpertise.” China bouwt verder aan zijn ruimtestation. Dit jaar krijgt dat station er twee wetenschappelijke modules bij. Maar de ambities reiken verder. Het maanstation ILRS zal in eerste instantie niet worden bemenst, maar China wil op termijn zeker ook mensen op de maan zetten. “Daarvoor wordt een speciaal ruimtevaartuig en een nieuwe krachtige raket gebouwd, de Lange Mars 9. Volgens de tienjarenplannen gebeurt dat niet voor 2030, en daar kun je dan ook van uitgaan, want China voert die plannen minutieus uit. Ze gaan hun eigen weg, schijnbaar zonder zich te laten verleiden tot een ruimterace met de Amerikanen.” India is een nieuwkomer op het gebied van de bemenste ruimtevaart. Dit jaar zouden de eerste Indiase ruimtevaarders in een baan om de aarde worden gebracht met het Gaganyaan-ruimteschip. “India is hard getroffen door de coronacrisis en daardoor heeft dat programma veel vertraging opgelopen, het wordt op zijn vroegst 2023.” Ook de Indiase ambities gaan verder. “India wil in ieder geval twee dingen: een eigen ruimtestation en uiteindelijk ook een vlucht naar de maan, maar zonder erop te landen.” NASA betoogt dat het Artemis-maanprogramma een een proeftuin voor bemenste reizen naar Mars is. De vraag is echter of het Amerikaanse Congres straks vele miljarden wil uittrekken voor zo’n Marsproject. Zelfs sommige latere Artemis-maanvluchten staan al ter discussie. Tegelijkertijd zijn mensen op Mars voor Elon Musk en SpaceX juist het belangrijkste doel. “Als de Amerikanen al naar Mars gaan, is het met SpaceX”, verwacht Klompe. “En dan zal NASA meevliegen.” En wanneer dan? “Musk heeft het nu over 2028, maar dat is waarschijnlijk te optimistisch. 2032 zou haalbaar kunnen zijn. Ook dat lijkt kort dag, maar vergis je niet waartoe SpaceX in een paar jaar tijd in staat is. Dat hebben ze de afgelopen jaren laten zien.”