Jonge transgender personen, van soms pas 14 jaar, kopen online medicijnen om zelf al in transitie te kunnen gaan. De wachttijden voor een transgenderbehandeling in Nederland lopen zo hard op, dat er een groep is die zich gedwongen voelt om zelf alvast te beginnen. Transgender personen in Nederland komen vaak terecht op lange wachtlijsten als ze in transitie willen. Soms is de wachttijd meer dan drie jaar. Pas dan start een medisch traject waarin iemand kan kiezen om geheel of gedeeltelijk in transitie te gaan, bijvoorbeeld door borsten te verwijderen, een vagina of penis te laten construeren of hormonen te gebruiken. De lange wachttijden hebben grote gevolgen, blijkt uit antwoorden op vragen van NOS Stories. Meer dan 700 mensen vulden een vragenlijst in over de transzorg; van hen staan er bijna 300 zelf op de wachtlijst. Uit hun antwoorden blijkt dat het wachten in veel gevallen leidt tot ernstige psychische problemen of dat deze verergeren. Meer dan tweehonderd mensen die op de wachtlijst staan vertellen aan NOS Stories een of meerdere keren aan zelfmoord te hebben gedacht. Zo’n vijftig mensen deden een poging daartoe, ruim dertig zelfs meerdere keren. Dan kun je contact opnemen met Stichting 113 Zelfmoordpreventie via 113 (24/7 bereikbaar), 0800-0113 (24/7 bereikbaar) en 113.nl. Die wanhoop voelde Joana ook. Ze is 19 jaar, transgender vrouw en staat al ruim drie jaar op de wachtlijst. “Het is uitzichtloos en ik werd er suïcidaal van.” Ze zag nog één laatste optie: zelfmedicatie. “Dat was de enige uitweg hieruit”, vertelt ze. Online las ze zich in en ze bestelde bijna een jaar geleden online vrouwelijke hormonen en testosteronblokkers. Joana bestelde drie middelen: twee hormonen om meer vrouwelijk te worden en een testosteronremmer. Nadat ze met de medicatie was begonnen, merkte ze al snel resultaat. “Ik kreeg borstgroei, merkte het aan mijn lichaamshaar en mijn libido veranderde. Na al die jaren kon ik eindelijk in de spiegel kijken en zeggen: ‘Ja, ik zie nu mijzelf’. Het zorgde er ook voor dat mijn depressie verdween.” In de video hieronder spreekt NOS Stories met meerdere jongeren over wat al dat wachten met hen doet: Zelfmedicatie bestellen lijkt voor een grote groep wachtenden een reële optie. Zo’n tweehonderd jongeren zeggen tegen NOS Stories erover na te denken. Een deel daarvan gebruikt al medicijnen die ze zelf bestellen op internet. De meesten doen dat naar eigen zeggen zonder medische begeleiding van bijvoorbeeld een huisarts. Deskundigen bevestigen dit beeld, en zeggen te denken dat veel Nederlandse transgender personen aan zelfmedicatie doen zonder dat ze ervoor uit durven te komen. Zelfmedicatie gebruiken is niet zonder gevaar, waarschuwt Christa van Bunderen. Ze is endocrinoloog bij het genderteam van het Radboudumc en begeleidt mensen bij hormoonbehandelingen. “Wat je nodig hebt is heel persoonsafhankelijk. Denk aan iemands leeftijd, ziektes die in een familie voorkomen, of medicatie die iemand al gebruikt. Daar heb je echt een arts voor nodig die van persoon tot persoon beoordeelt wat de beste keuze is.” Dat het mis kan gaan ziet Van Bunderen ook bij haar op de poli. “Mensen kwamen hier binnen met heel dik bloed door testosterongebruik. Op lange termijn kan dat zorgen voor bloedpropjes en stolsels. Dat zijn echt gevaarlijke situaties waar ik van schrik.” Toch wil ze benadrukken om altijd open en eerlijk te zijn. “We zullen nooit een behandeling weigeren omdat iemand zelfmedicatie heeft gebruikt. We kunnen juist beter begeleiden als iemand zegt welke medicatie is gebruikt.” Minister van Volksgezondheid Ernst Kuipers erkent dat er te weinig plek is voor mensen die in transitie willen. “In de afgelopen twaalf maanden is de capaciteit voor een hormoonbehandeling met zo’n 50 procent gestegen. En nog steeds is dat niet genoeg”, zegt hij tegen NOS Stories. Kuipers wil dat er meer poliklinieken komen waar transgender personen terechtkunnen, zodat de wachttijd daalt naar maanden in plaats van jaren. Dit verhaal is voor een deel gebaseerd op een vragenlijst over transgenderzorg die NOS Stories verspreidde. Die is ingevuld door 711 mensen die zeggen dat hun genderidentiteit niet (helemaal) overeenkomt met hun geboortegeslacht. Het gaat om een groep met diverse genderidentiteiten. 283 van deze mensen zeggen op dit moment op de wachtlijst te staan voor medische of psychische hulp in de transgenderzorg. En 150 mensen vertelden dat ze op dit moment in behandeling zijn. Dankzij de vragenlijst konden we de verhalen verzamelen van een grote groep transgender jongeren, van wie een deel op de wachtlijst staat en/of vertelde over zelfmedicatie. Hun worstelingen hebben we opgetekend, en voorgelegd aan verschillende deskundigen. Er is dus geen sprake van representatief onderzoek, wel kwamen er uit een eerdere enquête van patiëntenorganisatie Transvisie cijfers die onze bevindingen ondersteunen. Ook herkennen experts, zoals artsen van verschillende genderpoli, het beeld. NB: In een eerdere versie van dit artikel gebruikten we in de alinea over psychische klachten een aantal percentages. Omdat dit onbedoeld de suggestie wekt dat we een representatief onderzoek hebben gedaan, is dit aangepast.