Het Russische staatsbedrijf Gazprom heeft meerdere klanten gemeld dat door ‘overmacht’ de gasleveringen niet meer gegarandeerd kunnen worden. Onder die klanten zijn de grote Duitse gasimporteur Uniper, dat al in grote problemen zit, en RWE, een van oorsprong Duits energiebedrijf dat internationaal opereert. Een anonieme bron bevestigt aan Reuters dat het gaat om leveringen via de Nord Stream 1-pijpleiding. Die ligt op dit moment stil vanwege onderhoud. Er werd al voor gevreesd dat Rusland dit onderhoud zou aangrijpen om de gastoevoer naar Europa verder te beperken of te stoppen. “Ik denk dat het te vroeg is om hard te zeggen dat Nord Stream 1 echt dicht gaat, maar het wordt wel steeds waarschijnlijker”, zegt Jilles van den Beukel, energie-analist van het The Hague Centre for Strategic Studies. “Poetin speelt een schaakspel en van de veertig zetten, is dit ongeveer de dertigste. Ik kan niet in zijn hoofd kijken, maar het is wel een patroon dat er steeds minder gas uit Rusland komt.” Het beroep op overmacht, ook wel force majeure genoemd, is een uitweg in contracten om in uitzonderlijke omstandigheden verplichtingen niet te hoeven na te komen. Mogelijk probeert Gazprom zich op deze manier alvast in te dekken tegen eventuele compensatie-eisen voor als het geen gas meer levert. Experts hechten weinig geloof aan dit beroep op force majeure. “Mijn stellige overtuiging is dat als Rusland wil exporteren, dat echt wel kan”, zegt Van den Beukel. “Er zijn bijvoorbeeld andere leidingen die het kunnen overnemen, zoals de Yamal-pijpleiding.” Zo’n 40 procent van al het gas dat Europa importeert komt via Nord Stream 1 uit Rusland aan in Duitsland, waarvandaan het verder wordt vervoerd. Gazprom schroefde afgelopen tijd deze leveringen al flink terug, onder meer omdat er volgens het Russische staatsbedrijf problemen waren met een turbine. Intussen verdient Rusland flink aan de gasleveringen die nog wel naar Europa gaan. “Op dit moment geeft Poetin ongeveer een kwart van het volume van 2019, voor het tienvoudige van de prijs”, zegt Van den Beukel. “Hij verdient dus 2,5 keer meer dan in normale tijden.” Toch is na het nieuws over het beroep op overmacht de gasprijs niet veel verder gestegen. “De markt had al voor een groot deel ingeprijsd dat het gas aankomende donderdag, als het onderhoud klaar is, niet meer door de Nord Stream 1-pijpleiding gaat stromen”, zegt Van den Beukel. Eerder vandaag waarschuwde het Internationaal Energieagentschap dat het code rood is voor Europa.