Kinderen in Italië moeten voortaan de achternaam van hun moeder kunnen krijgen. Dat heeft het Constitutioneel Hof bepaald. Nu krijgen kinderen nog automatisch de achternaam van hun vader, tenzij die een kind niet erkent. Het Europees Hof voor de Rechten van de Mens sprak Italië hierop al eerder aan, maar met die uitspraak heeft de politiek niets gedaan. Het is discriminerend en schadelijk voor de identiteit van een kind, oordeelde het Italiaanse hof, en in strijd met het gelijkheidsbeginsel. Het is tegen de grondwet en ook in strijd met het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens. De regel moet worden dat het kind de achternaam van beide ouders krijgt – dat kan nu ook al – in een volgorde die de ouders zelf bepalen, of de achternaam van een van beide ouders. “Een historische uitspraak”, zegt minister Elena Bonetti van Familiezaken en Gelijke Kansen. “Eindelijk wordt in overeenstemming met de grondwet bepaald dat in het familierecht de man niet meer boven de vrouw mag worden gesteld”, zegt ze in de krant Corriere della Sera. “Nu is het parlement aan zet.” Bonetti zet zich al langer in tegen discriminatie van meisjes en vrouwen in het familierecht en ziet dit als extra zetje dat het parlement nodig heeft om dit vast te leggen in de wet. “Dit is een zeer krachtig signaal.” De Italiaanse traditie is gericht op het voortzetten van de mannelijke lijn. “De achternaam is onderdeel van iemands identiteit en persoonlijke geschiedenis. Dat kunnen we voortaan ook in de vrouwelijke lijn doorgeven”, aldus Bonetti. In Nederland is het sinds 1998 mogelijk om een kind de achternaam van de moeder, duomoeder of adoptieouder te geven. De achternaam die wordt gekozen voor het eerste kind, geldt voor alle kinderen in het gezin. Een dubbele of gecombineerde achternaam geven is nog niet mogelijk, ook niet als een kind nog een andere nationaliteit heeft. In december 2021 is een wetsvoorstel ingediend om dubbele achternamen toe te staan. Dat moet nog door het parlement worden goedgekeurd. De zaak werd aangespannen door een stel uit Lucca, in Toscane. Ze kregen twee kinderen voordat ze trouwden en die kregen de achternaam van hun moeder. Na hun huwelijk kwam er een derde zoon, maar die mocht niet dezelfde achternaam krijgen als zijn twee broertjes. De rechtbank wees hun verzoek af, waarna ze in beroep gingen. Uiteindelijk kwam de zaak bij het Constitutioneel Hof, waar ook een vergelijkbaar geval werd behandeld, van een stel uit Bolzano (in Zuid-Tirol in het noorden van het land), dat een zoon de naam van zijn moeder wilde geven, omdat ze die beter vonden passen. Het paar was niet getrouwd. Al in 2006 schreef het Constitutioneel Hof dat het automatisch toekennen van de achternaam van de vader “de erfenis is van een patriarchale opvatting over het gezin” en dat het “niet langer in overeenstemming is met de grondwettelijk bepaalde gelijkheid tussen man en vrouw”. Het hof drong er bij het parlement op aan de regels te wijzigen, maar dat gebeurde niet. In 2016 werd bepaald dat een kind een dubbele achternaam kan krijgen. Twee jaar daarvoor echter veroordeelde het Europese Hof voor de Rechten van de Mens Italië al omdat het een Europees recht is dat een kind de achternaam van de moeder kan krijgen. Ook dat legde de Italiaanse politiek naast zich neer. Pas nu is de beslissing gevallen. “Anders dan bij nog gevoeligere thema’s als euthanasie heeft het Constitutioneel Hof met deze beslissing een doorbraak geforceerd in een dossier dat in het Italiaanse parlement al lang lag te verstoffen. Vooral progressieve politici reageren positief op de uitspraak: zij vinden het een stap in de richting van gelijke rechten en emancipatie. “Italië is rechtvaardiger geworden”, twitterde bijvoorbeeld de voorzitter van de Democratische Partij, Enrico Letta. Het parlement gaat nu weer aan de slag gaan met dit dossier, maar het is allesbehalve vanzelfsprekend dat parlementariërs het snel eens worden over de invulling van de nieuwe wet. Over achternamen wordt immers al tientallen jaren gedebatteerd, waarbij sommige politici vrezen dat flexibelere wetgeving leidt tot verwarring of willekeur. Zolang het Italiaanse parlement het niet eens wordt over een nieuwe wet, blijft het voor ouderparen bij onenigheid nodig om naar de rechter stappen.”