Water in plassen en sloten in een omtrek van zeker 15 kilometer rond de fabriek van Chemours in Dordrecht is “zeer ernstig verontreinigd” met het giftige PFAS, meldt Zembla. De concentraties liggen in het hele gebied “ver boven de norm” die het RIVM veilig acht, blijkt uit metingen van het oppervlaktewater door Waterschap Rivierenland. Op een kilometer van de fabriek, waar een nieuwbouwwijk wordt gebouwd, zijn PFOA-concentraties in het water gemeten die gemiddeld zelfs 13 duizend keer boven de norm liggen. PFOA is een giftige en mogelijk kankerverwekkende variant van PFAS, die de overheid in 2012 streng ging reguleren. In dat jaar stapte de fabriek, toen nog van Dupont, over op GenX. Ook die stof ziet het RIVM als Zeer Zorgwekkende Stof (ZZS). Het onderzoeksjournalistieke programma liet het water analyseren door milieuchemicus Chiel Jonker van de Universiteit Utrecht. Jonker heeft deze concentraties PFOA en GenX nog nooit eerder gezien in oppervlaktewater. “Dit zijn echt schrikbarend hoge concentraties. Ik zou daar nooit willen wonen”, zegt hij over de nieuwbouwwijk vlak bij de fabriek. Het water uit een sloot iets verderop wordt gebruikt voor de bewatering van moestuinen. In die sloten is het gehalte PFOA ruim tweeduizend keer boven de veilige norm, dat van GenX zeven keer. Internationaal PFAS-expert Philippe Grandjean noemt de cijfers tegenover Zembla “echt gigantisch”. “Bij die sloot in Sliedrecht hebben we het bijvoorbeeld over duizenden nanogram per liter. Dat zijn immens hoge concentraties.” Ook in de zwem- en recreatieplas Lammetjeswiel in Alblasserdam, hemelsbreed zo’n 8 kilometer van de Chemours-fabriek, zijn zeer hoge concentraties aangetroffen: PFOA 250 keer boven de norm en GenX zes keer. Jonker: “Zulke hoge PFAS-concentraties heb ik nog nooit gezien in recreatieplassen. Ik zou er zelf niet in zwemmen en het mijn kinderen ook niet toestaan. Ik vind het absurd dat dit niet bekend is en dat de mensen gewoon zwemmen in deze plas.” PFAS-expert Grandjean vindt dat het water moet worden gereinigd, want “we weten allemaal dat we water binnenkrijgen als we in zo’n plas zwemmen”. “Het moet dus worden gereinigd, op zo’n manier dat de PFAS-concentraties onder de Nederlandse RIVM-norm komen te liggen. En dat zal een hele tijd duren.” Er bestaat ook een risico voor mensen doordat de stoffen via agrarische gewassen en koeien en via visconsumptie in de voedselketen terecht kunnen komen, waarschuwt milieuchemicus Jonker. Chemours verwijst Zembla in een reactie naar een analyse van het RIVM uit 2020, waarin het instituut concludeert dat er geen risico’s zijn voor de gezondheid. De normen zijn echter inmiddels “fors naar beneden bijgesteld”, zegt Zembla. Op de vraag of Chemours de PFAS-vervuiling gaat opruimen, verwijst het bedrijf naar een webpagina van het RIVM waarop staat wanneer sanering nodig is. De gegevens zijn openbaar, zegt onderzoeksjournalist Roelof Bosma van Zembla in het NOS Radio 1 Journaal. “Het waterschap meet ze sinds 2018, maar ze worden niet geïnterpreteerd.”