Planten maken geluiden die zelfs op enkele meters zijn waar te nemen. Israëlische wetenschappers lukte het op basis van die geluiden te bepalen of planten last hadden van droogte of andere vormen van stress. Door met deze kennis planten nauwgezet te monitoren kan de tuinbouw mogelijk efficiënter worden gemaakt, schrijven de onderzoekers in het wetenschappelijke tijdschrift Cell. Dat planten ultrasone geluiden maken, te hoog voor mensen om te horen, is al langer bekend. Zo is direct op de bast van bomen geruis waar te nemen. Dat geluid ontstaat door het stromen van water door de vaten van de plant, zegt Rob Schuurink, hoogleraar speciale metabolieten en afweer in planten aan de Universiteit van Amsterdam. “Zoals je thuis ook water hoort stromen door de waterleidingen in de muur.” In dit geval richtten de onderzoekers zich op een tikkend geluid. Dat ontstaat als het water in de plantenvaten niet goed meer doorstroomt, bijvoorbeeld omdat het te droog is. Er ontstaan dan belletjes met een vacuüm die soms imploderen, oftewel cavitatie. Het bestaan van die geluiden was bekend. Maar de Israëlische plantenwetenschappers lukte het als eerste ze op afstand waar te nemen met richtmicrofoons. De onderzoekers namen geluid op van tomaten- en aardappelplanten. Een deel was gezond, andere kregen niet genoeg water of er werd in gesneden. Die opnamen stopten ze in kunstmatige intelligentie-software die ermee het verschil leerde tussen de groepen. Het computerprogramma kon met 70 procent nauwkeurigheid het verschil horen tussen verdroogde planten en exemplaren waarin was gesneden. Gezonde en ongezonde planten hield het programma nog beter uit elkaar. “Dat is echt heel leuk,” zegt Schuurink die aangenaam is verrast over de effectiviteit. “Maar of een plant voldoende water heeft, zie je ook met een simpele watermeter.” Hij vindt het dan ook jammer dat de onderzoekers nauwelijks keken naar zaken die echt relevant zijn voor tuinbouwers. “Stel je voor dat je heel vroeg kan detecteren dat een plant een infectie heeft. Of dat je kan horen of een plant met een schimmel, virus of bacterie is besmet.” De onderzoekers deden maar één zo’n proef. Hieruit bleek dat een met een virus besmette aardappelplant ook “tikjes” liet horen. Wetenschappers weten nog niet hoe relevant de geluiden zijn in de natuur. Gebruiken dieren ze bijvoorbeeld om kwetsbare planten te vinden? “Theoretisch kunnen de geluiden worden waargenomen door sommige insecten”, zegt Carel ten Cate, emeritus hoogleraar diergedrag aan de Universiteit Leiden. “Die kunnen er hun voordeel mee doen.” Zelf opperen de Israëlische onderzoekers dat motten voor het leggen van hun larven zouden kunnen luisteren naar een geschikte gastplant. Maar dit is speculatie, er is geen bewijs voor. Natuurlijk kan het ook nog zo zijn dat andere planten meeluisteren. “Het is nog controversieel of er met geluid communicatie is van plant tot plant,” zegt plantenfysioloog Schuurink. Sommige onderzoeken vinden wel bewijs: in een studie gingen bloemen bijvoorbeeld zoetere nectar maken na het horen van het zoemen van een bij. Andere onderzoekers lieten rupsengeluiden horen aan planten. Die begonnen toen specifieke chemicaliën te maken om zich te verdedigen. “Maar het is nog heel omstreden of geluid biologisch relevant is,” zegt Schuurink. “Dit onderzoeksveld is nog heel pril.”