Wie op de middelbare school economieles kreeg, heeft geleerd dat flinke prijsstijgingen worden afgeremd door de rente te verhogen. Dat deed de Europese Centrale Bank (ECB) in precies een jaar tijd al acht keer, en vandaag waarschijnlijk voor de negende. In de economieboeken staat immers dat consumenten en bedrijven bij een hogere rente de hand op de knip houden. En minder vraag leidt tot dalende prijzen. Maar of je met dit antwoord nu nog een voldoende krijgt op een eindexamen, dat valt te bezien. Want hoewel de ECB de rente in een jaar tijd van -0,5 naar 3,5 procent bracht, stagneert de economie weliswaar, maar de inflatie is nog altijd veel te hoog. In juni stegen de prijzen in Nederland nog met 6 procent. Het zorgt ervoor dat de druk op de ECB om door te zetten hoog blijft. “Als de ECB zó hard op de rem gaat staan, dan vraag je je af: wie gaat er uiteindelijk als eerste door de voorruit?”, vraagt een bankier aan de Amsterdamse Zuidas zich af. De naar 3,5 procent gestegen ECB-rente is in eerste instantie prettig nieuws voor spaarders. Maar voor consumenten en zeker voor bedrijven die een lening nodig hebben voor een nieuw huis of een investering wordt het moeilijker. Dat bewijst onderzoek van de ECB naar de kredietverlening bij Europese banken. Die stagneert door de stijgende rente. Maar stilgevallen is die nu ook weer niet. Dat komt doordat de ECB-rente belangrijk is, maar niet alles bepaalt bij kredietverlening. “Dat weet je als je de economieboeken vroeger heel goed hebt doorgelezen”, zegt Marieke Blom, hoofdeconoom van ING. “Een bedrijf ziet de rentekosten stijgen, maar als de omzet ook hoger is door prijsstijgingen doet dat minder pijn. En we zien nu een jaar enorme renteverhogingen, maar een inflatie die nog hoger is.” Daar komt bij dat een verandering in monetair beleid niet direct terug te zien is in de economie. Een bedrijf merkt pas wat van de hogere rente als ze een nieuwe lening afsluiten óf een oude lening moeten herfinancieren “Het duurt altijd twaalf tot achttien maanden voor je het volledige effect van een renteverhoging bij een centrale bank terugziet. De eerste van de ECB is van twaalf maanden geleden. Dus je zou de komende maanden wat meer moeten merken.” Omdat de economie onzeker is maken banken zich wel grotere zorgen over wanbetalers, zo bleek dinsdag ook uit het ECB-onderzoek naar kredietverlening. Stap voor stap merken bedrijven dat de lat om een lening te krijgen omhooggaat. Econoom Jan-Paul van de Kerke van ABN Amro wijst naar de vastgoedsector. “Als ontwikkelaars door de gestegen prijzen en rente niet genoeg kopers krijgen, dan worden projecten afgeblazen.” Directeur Peter Rikhof van overnameplatform Brookz merkt verandering, maar geen stilgevallen markt. “In het midden- en kleinbedrijf brengen investeerders voor een overname doorgaans veel eigen geld mee. Onderhandelingen duren langer en de hogere rente heeft een dempend effect. Maar we zien dat er nog steeds veel geld beschikbaar is. Uiteindelijk komen ze er wel uit.” En dus lijkt de ECB gas te blijven geven om de economie te remmen. De meeste economen rekenen vandaag op een nieuwe verhoging van 0,25 procent. “Dat is een done deal”, denkt Blom van ING. Hoofdeconoom Gilles Moëc van AXA Group hoopt dat ECB-president Christine Lagarde vandaag ook vertelt dat het voorlopig mooi is geweest. “Er ontbreekt nu nog een belangrijk element voor de ECB om de renteverhogingen na juli stop te zetten”, vindt hij. Blom durft niet te zeggen of de ECB het na vandaag bij de verwachte 3,75 procent zal laten. “Het zijn geen normale economische tijden en centrale banken willen toch op safe spelen. Lagarde moet vooral duidelijk maken dat het volledig buiten kijf staat dat de ECB de inflatie serieus bestrijdt.” Gisteravond verhoogde het Amerikaanse stelsel van centrale banken, de Fed, de rente al. Die ging van 5,25 naar 5,5 procent. Dat is het hoogste niveau sinds 2001.