Het kabinet hakt vandaag de knoop door over een drastische verlaging van de stikstofuitstoot. Verantwoordelijk minister Van der Wal waarschuwde eerder deze week al dat het voorstel voor boeren in bepaalde delen van het land “keihard” zal zijn. “Maar ik heb geen andere keuze.” Vanmiddag, na afloop van de ministerraad, presenteert Van der Wal het Nationaal Programma Landelijk Gebied. Daarin staat onder meer hoeveel de stikstofuitstoot per gebied omlaag moet. Het gaat daarbij om “richtinggevende doelen”, benadrukte ze deze week in het Vragenuur in de Tweede Kamer. “Wij geven geen opdracht aan de provincies om de veestapel met een x percentage in te krimpen.” Vorige week vrijdag meldde NRC dat er in sommige delen van Nederland, zoals de Gelderse Vallei en De Peel in Noord-Brabant, 70 tot 80 procent stikstofreductie moet worden gerealiseerd. Dat leidde (opnieuw) tot onrust, met name bij veehouders die voor de toekomst van hun bedrijf vrezen. Al jaren gaat het in Nederland over stikstof. Niet alleen in de politiek, maar ook bij boeren, fabrieken, ga zo maar door. Maar waar hebben ze het dan eigenlijk over? Wat is stikstof en waarom zien veel mensen het de laatste jaren als probleem? Van der Wal wil tot nu toe niet zeggen of de genoemde percentages ook in haar plan zijn opgenomen. Maar ze waarschuwt alvast wel, dat haar boodschap “ontzettend veel impact heeft voor heel veel boeren, heel veel gezinnen die al heel lang in onzekerheid leven. Dat is verschrikkelijk”, zei ze dinsdag. De uiteindelijke reductiecijfers zullen waarschijnlijk iets lager uitvallen in bepaalde gebieden, zo meldden bronnen donderdagavond. Maar hoe dan ook moet de veestapel fors krimpen. De provincies moeten voor 1 juli 2023 vastleggen hoe zij de voor hen gestelde doelen denken te bereiken. Als ze de deadline niet halen, zal de minister ingrijpen. Maar uit een rondgang van de NOS onder provinciebestuurders komt naar voren dat zij van plan zijn de schouders onder deze helse klus te zetten. “Van der Wal staat onder grote druk. Jarenlang is de stikstofproblematiek vooruitgeschoven, en ze heeft laten weten dat er echt niks anders op zit dan nu een rigoureus besluit nemen. Dat leidt tot grote onrust, ook binnen haar eigen partij. De VVD heeft zaterdag een partijcongres en dat dreigt het meest kritische te worden sinds het congres over de inkomensafhankelijke zorgpremie in 2012. Ruim 700 VVD-leden uit het hele land hebben een motie ondertekend, waarin zij afstand nemen van het stikstofbeleid met de woorden ‘Doe dit Nederland niet aan’.” “Binnen de coalitie zijn er drie partijen die het stikstofbeleid zien als achterstallig huiswerk dat nu eenmaal moet worden gedaan. Behalve voor de VVD is dit ook voor CDA en ChristenUnie een moeilijk dossier. Deze twee partijen hebben veel boeren in de achterban. Dat geldt niet voor D66 en alleen die partij zal erop hameren dat de plannen ook echt moeten worden uitgevoerd.” Dat er een lastig stikstofbesluit genomen moet worden, is al jaren duidelijk. In 2019 bepaalde de Raad van State dat het stikstofbeleid in Nederland niet deugde. Er werd te veel op de pof geleefd, de natuur werd niet voldoende beschermd. Er werden vergunningen verstrekt aan veehouderijen en grote bouwprojecten in de buurt van beschermde natuurgebieden, in de hoop dat maatregelen voor natuurherstel de nadelige gevolgen van de stikstofuitstoot later wel zouden rechttrekken. Dat moest onmiddellijk stoppen, stelde de Raad van State en die uitspraak had enorme gevolgen. Allerlei bouwprojecten kwamen stil te liggen en voor veel boeren brak een ongewisse tijd aan. Ze kregen te horen dat de veestapel kleiner moet worden en dat bedrijven in de buurt van de meest kwetsbare natuurgebieden misschien wel zouden moeten stoppen. Het leidde tot grote demonstraties van boeren, die met hun tractor naar Den Haag trokken. De stikstofcrisis duurt inmiddels drie jaar en met de Nederlandse natuur gaat het inmiddels slechter dan ooit. De tijd van uitstel en “geitenpaadjes” is nu dan ook echt voorbij, zegt Van der Wal. “De natuur kan niet wachten.” In het coalitieakkoord is afgesproken dat er in 2030, over acht jaar, 50 procent minder stikstof moet worden uitgestoten in Nederland. “En we gaan samen met de provincies kijken hoe we daar per gebied invulling aan gaan geven”, zegt Van der Wal. “We hebben te maken met een juridische uitspraak die klip en klaar is: we moeten eerst minder stikstof uitstoten, we moeten eerst de natuur herstellen en dan pas kunnen we ook weer vergunningen verlenen. De enige manier om dit land van het slot te halen, is deze aanpak. Ik heb geen keuze.” Het RIVM heeft berekend dat 41 procent van de stikstofneerslag in kwetsbare natuurgebieden afkomstig is van boerenbedrijven. Daarom is Van der Wal niet de enige die vanmiddag een persconferentie geeft. Naast haar staat landbouwminister Staghouwer. Hij presenteert een plan dat boeren perspectief moet bieden. Staghouwer zal bijvoorbeeld zeggen dat boeren in de buurt van kwetsbare natuurgebieden niet allemaal hoeven te stoppen, maar dat ze ook door innovatieve oplossingen in de stallen of op andere manieren tot de beoogde stikstofreductie kunnen komen.