Het is een nog vrij onbekende manier om je geld terug te krijgen als je slachtoffer bent geworden van online fraude: de oplichter direct aansprakelijk stellen. Gedupeerden vorderen dan zelf het overgemaakte geld terug en wachten niet op onderzoek door de politie. Het afgelopen jaar hebben de politie en enkele andere partijen hiermee geëxperimenteerd. De methode lijkt te werken, in ieder geval voor een deel van de slachtoffers van online oplichting. Ruim 200 slachtoffers van aan- en verkoopfraude deden het afgelopen jaar mee aan een proef. De politie gaf de gegevens van fraudeurs door aan twee incasso-instanties. In opdracht van de slachtoffers sommeerden die de oplichters om het geld terug te betalen. In bijna de helft van de zaken hebben slachtoffers hun geld al volledig teruggekregen of is een betalingsregeling getroffen, waarbij het geld in delen wordt teruggestort. Daarnaast ligt nog eens een kwart van de zaken bij de kantonrechter, die zal oordelen of er terugbetaald moet worden. De meeste slachtoffers zijn tevreden en daarmee ook de politie. “Dit is een goed resultaat, want anders hadden deze slachtoffers waarschijnlijk helemaal niets teruggekregen”, zegt Gijs van der Linden van het Landelijk Meldpunt Internetoplichting. Deze week bleek uit onderzoek van de Universiteit Twente dat in 2020 een op de zes Nederlanders slachtoffer was van fraude, het merendeel online. Fraude door verkopers die na betaling niets leveren komt het meest voor. De politie krijgt bijna 200 meldingen per dag van internetoplichting. Maar wie aangifte doet, komt meestal bedrogen uit. Veel zaken blijven liggen omdat de politie geen tijd en mensen heeft om de vloedgolf aan fraudepraktijken te onderzoeken. Om slachtoffers toch tegemoet te komen, werd de proef gestart met de Service Organisatie Directe Aansprakelijkstelling (SODA) en de Landelijke Associatie van Gerechtsdeurwaarders (LAVG). De ene is een stichting, de andere een commercieel bureau. Beide berekenen ook hun eigen kosten door aan de oplichter. De pilot richtte zich specifiek op aan- en verkoopfraude. Er gold wel een aantal voorwaarden. Zo moesten er meerdere aangiften liggen tegen een fraudeur en mocht het geen kwetsbare verdachte zijn zoals een verslaafde of iemand met schulden die al onder bewind staat. Ook minderjarigen werden uitgesloten. Los van deze proef kunnen gedupeerden ook op eigen houtje hun geld terugvorderen. Vorig jaar zijn de mogelijkheden voor slachtoffers van online fraude om schade te verhalen verruimd. Zij mogen bij hun bank naam- en adresgegevens (ook wel de NAW-gegevens genoemd) van de oplichter opvragen. Met die gegevens kunnen slachtoffers zelf een advocaat, incassobureau of deurwaarder inschakelen. Gerrit de Boer lukte het als een van de eersten in Nederland om op deze manier zijn geld terug te halen na Whatsappfraude: Gerechtsdeurwaarder LAVG heeft tot nu toe dertig zaken met WhatsAppfraude behandeld, waarbij de schade varieerde van 1000 tot 8000 euro. Volgens de LAVG lukte het ook hier om in de helft van de zaken een betalingsregeling af te spreken met degene naar wie het geld was overgemaakt. “Het vergt daarna geduld, maar uiteindelijk krijgt de gedupeerde zijn geld terug”, zegt Rick van der Rest van de LAVG. Tien keer is een fraudezaak voor de kantonrechter gebracht; die oordeelde alle keren dat de fraudeur moest betalen. “We hebben inmiddels ook met succes beslag gelegd op inkomens en op een voertuig.” De politie gaat haar proef de komende tijd verder uitbreiden. Volgens Van der Linden van het Landelijk Meldpunt Internetoplichting lijkt de civielrechtelijke procedure heel bruikbaar om de hausse aan kleine oplichtingszaken af te handelen. Maar geharde oplichters gebruiken nogal eens ‘geldezels’, vaak kwetsbare tussenpersonen die hun bankrekening beschikbaar stellen. Omdat het geld naar hun rekening is overgemaakt, worden zij aansprakelijk gesteld en moeten zij dus terugbetalen. Blijven de echte fraudeurs dus niet buiten schot? “We proberen in ieder geval te ontmoedigen dat mensen hun rekening beschikbaar stellen”, zegt Van der Linden. “En het signaal af te geven: als de politie niet bij je aan de deur komt, klopt er wel een deurwaarder aan.”