De Hoge Raad moet politieke partijen kunnen verbieden als zij tot doel hebben of erop uit zijn om de democratie te ondermijnen. Dat staat in een conceptwet van het kabinet. “De partijen die met onze stem ook ons vertrouwen krijgen, mogen tegelijkertijd nooit onze democratie in gevaar brengen”, vindt minister Bruins Slot van Binnenlandse Zaken. In de tekst staat dat de rechter een partij mag verbieden “indien de partij door haar doelstelling of werkzaamheden een daadwerkelijke en ernstige bedreiging vormt voor een of meer grondbeginselen van de democratische rechtsstaat”. Het is met de huidige wetgeving al mogelijk om een partij te verbieden. Dat kan als die in strijd handelt met de openbare orde. Onlangs deed D66 een voorstel om de mogelijkheden tot een verbod te verruimen via een simpele wijziging in het Burgerlijk Wetboek. Aanleiding waren uitspraken van Kamerleden van Forum voor Democratie. Maar die methode vindt het kabinet juridisch niet zorgvuldig. De nu voorgestelde Wet politieke partijen moet een samenhangende wet worden voor alle regels, vindt Bruins Slot. “Gezien de bijzondere positie van politieke partijen moeten we daar echt een aparte regeling voor maken”, zei ze vrijdagochtend in het NOS Radio 1 Journaal: “Je kunt een politieke partij natuurlijk niet vergelijken met een voetbalvereniging of een andere vereniging.” Ook moet de wet het toezicht op het naleven van financieringsregels verbeteren, zoals donaties en lidmaatschapsgeld. Partijen mogen alleen van Nederlandse donateurs financiële bijdragen of bijdragen in natura ontvangen. Voor politieke advertenties gaat een meldingsplicht gelden die moet leiden tot meer transparantie. In de melding moet onder meer staan waar de advertentie is geplaatst, wat de boodschap is en hoeveel er door wie voor de advertentie is betaald. Ook moet worden bekendgemaakt welke gegevens van internetters worden gebruikt om gericht bepaalde doelgroepen te benaderen, in de wet microtargeting genoemd. Voor het toezicht op de naleving van de wet wordt een nieuwe autoriteit opgericht, de Autoriteit Wet op de politieke partijen. Die moet ook de overheidssubsidies aan partijen gaan controleren. Een breed gedragen politieke wens om lokale politieke partijen en lokale afdelingen meer te steunen is ook in de wet geregeld. Zij krijgen met de invoering van het wetsvoorstel drie jaar lang recht op subsidie. De wet is het resultaat van een jarenlange voorbereiding en advies van de commissies-Veling en -Remkes over het politieke stelsel in Nederland. De commissie-Remkes constateerde in 2017 onder meer dat burgers zich te weinig gehoord voelen door de politiek. Ook werd gesteld dat het stelsel modernisering nodig heeft. Maar het advies voor een correctief referendum neemt het kabinet niet over, zo werd eerder bekend. Ook voorstellen uit de Tweede Kamer hierover haalden het niet. In de wet zijn ook al geldende regels opgenomen zoals over de wetenschappelijke bureaus en jongerenafdelingen van partijen. In het NOS Radio 1 Journaal zei ook Bruins Slot dat er al jaren op een wet op de politieke partijen wordt aangedrongen. “Maar het is wel zo dat ik er meer vaart achter heb gezet. Dat heb ik ook gedaan omdat ik zie dat de democratie niet vanzelfsprekend is.” Ze verwees naar de bestorming van het Capitool in Washington, begin vorig jaar, de dreigende aanval op het Duitse parlement, kort geleden, en de inval van Rusland in Oekraïne. Tot 21 maart 2023 kunnen burgers, politieke partijen en andere belanghebbenden op de voorgenomen wet reageren via een zogenoemde internetconsultatie.