Het is vandaag een jaar geleden dat Emmanuel Macron werd herkozen als president van Frankrijk. Toch lijkt niemand zin te hebben in een feestje. Macron staat er slecht voor in de peilingen: slechts 26 procent van de Fransen heeft nog vertrouwen in hem. In heel Frankrijk wordt al sinds januari gedemonstreerd tegen Macrons pensioenhervormingen. Dat leidt tot zorgen over de staat van het land. “We zitten in de ergste democratische crisis die Frankrijk in decennia heeft gekend”, zegt historicus en socioloog Pierre Rosanvallon. Politicoloog Adrien Broche somt op: “Er is een sociale crisis, er is een politieke crisis én ruim driekwart van de Fransen zegt dat de Franse democratie er slecht aan toe is. Kortom: alle seinen staan op rood.” Wat is er aan de hand in Frankrijk? Daarvoor moeten we even terug in de tijd. Op 24 april 2022 won Emmanuel Macron voor de tweede keer de presidentsverkiezingen. Hij had er al vijf jaar op zitten als staatshoofd en mocht er van de kiezers dus nog vijf jaar aan vastknopen. Maar het was geen overwinning met vlag en wimpel. Heel veel Fransen gingen niet stemmen. Daardoor kreeg Macron uiteindelijk de steun van slechts 38,5 procent van alle Franse kiezers: een minderheid dus. Juridisch had dat geen betekenis. De winnaar is degene met de meeste stemmen. Maar er werd gewaarschuwd voor een president met relatief weinig draagvlak in de maatschappij. Twee maanden later werden er in Frankrijk parlementsverkiezingen gehouden. De partij van Macron werd de grootste, maar kreeg geen absolute meerderheid. Voor het aannemen van wetsvoorstellen moest hij gaan onderhandelen met de oppositie. Ook hierbij speelde op de achtergrond de dalende opkomst. De animo om te gaan stemmen is al jaren flink aan het afnemen bij de Fransen. Zo stapte bij de parlementsverkiezingen maar 46 procent van de Fransen het stemhokje in. Ter vergelijking: in Nederland was de opkomst bij de laatste Tweede Kamerverkiezingen 78,7 procent. In dat klimaat begon Emmanuel Macron aan zijn tweede ambtstermijn. De verhoging van de pensioenleeftijd van 62 naar 64 jaar was de eerste grote hervorming in die nieuwe politieke context: met weinig maatschappelijke draagvlak als president, en zonder meerderheid in het parlement. President Macron probeerde die obstakels te overwinnen. Hij wilde de pensioenleeftijd aanvankelijk verhogen naar 65 jaar, maar vanwege de maatschappelijke weerstand deed hij een concessie en maakte hij er 64 jaar van. Het verzet bleef even groot. Macron onderhandelde in het parlement met de conservatieve oppositie om steun te krijgen voor zijn plannen. Ook dat mislukte; er kwam geen meerderheid. Het gevolg: de president zette een plan door waar de Fransen geen trek in hadden. Hij zette het parlement simpelweg buiten spel omdat de meeste Kamerleden tegen zouden stemmen. Ondertussen werd al drie maanden gestaakt en gedemonstreerd door miljoenen Fransen, waarmee de pensioenprotesten behoren tot de grootste uit de Franse geschiedenis. “De stem van de straat hoort niet zwaarder te wegen dan de stem van de kiezer”, zei de president daarover. Hij bedoelde: de verhoging van de pensioenleeftijd stond in zijn verkiezingsprogramma, dus de kiezer wist waar hij voor koos. Feitelijk is daar geen speld tussen te krijgen. Maar die ‘stem van de kiezer’ is de 38,5 procent van de Fransen die op hem stemde. Dát bedoelen veel demonstranten als ze zeggen dat Macron geen ‘president van het volk’ is. De pensioenprotesten legden het legitimiteitsprobleem bloot waar een jaar geleden voor werd gewaarschuwd. Macron heeft te weinig steun van de Fransen en te weinig vrienden in het parlement. Critici zeggen: Macron heeft de kiezers weggejaagd en de oppositie tegen zich in het harnas gejaagd. Ook de tegenstanders van Macron kunnen geen vuist maken. De oppositie in het parlement is enorm verdeeld. Ze slagen er niet in om samen of in coalities een alternatief te bieden. En de vakbonden mobiliseerden de laatste maanden miljoenen Fransen, maar het resultaat was nihil: het protest heeft niets uitgehaald. De pensioencrisis heeft alleen maar verliezers opgeleverd. “De crisis die we nu doormaken is voor niemand goed geweest”, zei filosoof Florent Guénard vorige maand. “De democratie is verdeeld en verzwakt. Emmanuel Macron is onze legitieme president. Maar ‘legitiem’ betekent niet dat je kan doen wat je wilt. Een president heeft verantwoordelijkheden: hij moet luisteren.” Emmanuel Macron heeft nog vier jaar te gaan als president. Hij is nu een route aan het uitstippelen voor de komende honderd dagen. In die korte periode moeten nieuwe beleidsplannen worden gelanceerd en wil hij ook het vertrouwen van de Fransen terugwinnen.