Ze steken asperges, maken fabriekshallen schoon, brengen pakketten aan de deur of helpen bij de tomatenteelt: zo’n half miljoen arbeidsmigranten werken in Nederland in banen die soms niet eenvoudig te vullen zijn. Het gaat gepaard met slechte arbeidsomstandigheden, uitbuiting en slechte behuizing. “Nederland onwaardig”, sprak minister Van Gennip in een debat over de begroting van Sociale Zaken en Werkgelegenheid. “De waarde van arbeid moet omhoog”, zei Van Gennip. Betere arbeidsomstandigheden en hoger loon dus. Het gevolg daarvan – duurdere producten – hoort daar nu eenmaal bij, aldus de minister. Met onder meer betere huisvesting, minder uitzendbureaus en verplichte zorgverzekeringen moet het werkgevers moeilijker gemaakt worden om mensen uit te buiten. Van Gennip denkt dat op die manier het “gesleep met mensen” zal afnemen. Partijen in de Kamer, van links tot rechts, vinden dat de instroom van arbeidsmigranten moet worden aangepakt. Zowel regeringspartijen als oppositiepartijen vragen om maatregelen. Hoeveel migranten kan ons land aan, vragen partijen zich af. De adviesraad voor migratie doet onderzoek en komt binnenkort met een rapport. Partijen als de PVV, ChristenUnie, CDA en de SP willen van het kabinet weten met welke aantallen de grens is bereikt. Maar Van Gennip wil vooralsnog van geen aantallen spreken en benadrukt dat er vrij verkeer van mensen en goederen is in Europa. De omstandigheden zijn inderdaad erbarmelijk, zegt de Haagse wethouder Martijn Balster, op pad met de NOS in de Haagse wijk Transvaal. Op het Kaapseplein is het vanaf half vijf ‘s ochtends een komen en gaan van busjes. Ruim 50.000 arbeidsmigranten zijn er in de stad, vertelt Balster. De arbeidsmigranten wonen hier in kleine kamers, waar een “simpel matras soms al 150 euro per week moet kosten”. Tegen lage lonen moeten ze lange dagen maken. Een migrant vertelt aan de NOS dat hij om vier uur opstaat en pas 12 uur later weer in Den Haag terug is. Een busje brengt hem elke dag naar Zeeland heen en weer. Omdat de huizen klein zijn hangen veel migranten na het werk op straat, zegt Balster. In veel huizen ontbreekt centrale verwarming en staan straalkacheltjes, wat volgens Balster tot gevaarlijke situaties kan leiden. “De leefbaarheid van wijken staat enorm onder druk.” Er is volgens hem bij lokale bestuurders geen zicht op de uitzendbranche. Er zijn wel controles op ‘overbewoning’, maar daarmee kunnen alleen incidentele misstanden aangepakt, zegt Balster. Een wettelijke stop op werknemers uit andere EU- landen, zoals de SP en de PVV bepleiten, kan niet vanwege vrij verkeer van goederen en personen, zegt de minister. Onder meer de ChristenUnie wil dat Van Gennip daar in Europa het gesprek over aangaat. De minister wijst dat niet van de hand, maar heeft er geen hoge verwachtingen van. Ondertussen moet er wel wat veranderen, is haar punt. Partijen in de Kamer vinden dat ook: Kamerbreed werd twee jaar geleden het advies van een commissie onder oud-SP-leider Roemer omarmd om arbeidsmigranten minder afhankelijk te maken van hun werkgever. Vorige week schreef Van Gennip dat er volgend jaar een wet naar de Tweede Kamer gaat om malafide uitzendbureaus aan te pakken. Ze wil haast maken met de certificering. De Haagse wethouder Balster vindt dat het kabinet nog een stap verder kan gaan en pleit voor een vergunningsplicht voor uitzendbureaus. Ook zouden werkgevers verplicht huisvesting moeten regelen voor de mensen, zoals in Duitsland. Maar daar lijkt in de Kamer geen meerderheid voor. De Haagse wethouder vindt het hoog tijd dat we nadenken over ons economische verdienmodel. “Ja, ook als dat betekent dat de tomaten duurder worden.”