“Het resultaat van deze verkiezingen is op zichzelf een eclatante overwinning te noemen.” Ook al is ze niet de nieuwe president van Frankrijk, toch voelt de uitslag van de verkiezingen van gisteren allerminst als een verlies voor Marine Le Pen, de uitdager van Emmanuel Macron. Sterker nog: ze toonde zich strijdvaardig. Nooit eerder haalde een radicaal-rechtse kandidaat zo veel stemmen bij de Franse presidentsverkiezingen. Twintig jaar nadat vader Jean-Marie voor het eerst de tweede ronde had bereikt en 18 procent van de stemmen had binnengehaald, wist zij procentueel meer dan twee keer zo veel kiezers achter zich te scharen (41,5 procent). Dat toont aan dat het radicaal-rechtse populistische geluid van Marine Le Pen gemeengoed is geworden, zegt Judith Jansma, universitair docent aan de Rijksuniversiteit Groningen. Ze promoveerde op rechtspopulisme in Frankrijk, een geluid dat volgens haar verankerd is geraakt in de Franse maatschappij. De aanhangers van Le Pen hebben een dubbel gevoel overgehouden aan de uitslag: “Le Pen heeft er sinds de vorige verkiezingen 2,5 miljoen stemmen bij gekregen. Dat is veel, maar belangrijk om te benoemen is dat Macron altijd voorop heeft gelegen in de peilingen. Er is weliswaar een tweedeling in de samenleving, maar het is echt niet zo dat het land op ontploffen staat en dat de revolutie voor de deur staat. Er is een grote schreeuwende minderheid, maar die is niet direct representatief voor het hele volk. Wat je wel kunt zeggen, is dat veel Fransen de politiek wantrouwen. Ze vinden die te elitair en vinden het storend dat er een klein clubje is dat veel macht heeft. Dat klopt ook: veel regeringsleden hebben op een eliteschool gezeten waar mensen als enige doel hebben de politiek in te gaan. Het is een politieke kaste die ver afstaat van de werkelijkheid; dat gevoel leeft erg bij de Fransen.” Bij het succes van Le Pen speelt de Franse identiteit een grote rol, zegt Jansma. “Dat identiteitsverhaal is een belangrijke manier om haar gedachtengoed te legitimeren. Wat zij doet, noemen Franse media de-diabolisation, het normaliseren van het extreme gedachtengoed van haar partij Rassemblement National.” Le Pen doet dat door haar ideeën subtiel weer te geven, legt Jansma uit. Zo heeft ze het niet over ‘nationalisme’ maar over ‘republikeinse waarden’. Ook haalt ze vaak de laïcité aan, de scheiding tussen kerk en staat in Frankrijk. “Die laïcité is erg belangrijk voor de Fransen en die gebruikt ze als argument tegen de islam. Zo zegt ze dat ze geen halal vlees in schoolkantines wil, of dat hoofddoekjes verboden moeten worden vanwege de scheiding tussen kerk en staat. Maar anderzijds heeft ze geen moeite met kerststalletjes in gemeentehuizen. Ze laat op die manier het anti-islamgeluid horen, terwijl je dat op het eerste gezicht misschien niet zo zou interpreteren.” Uiteindelijk waren er meer Fransen die niet gingen stemmen dan mensen die voor Le Pen hebben gekozen: “Een ander punt waarop Le Pen wist in te spelen, is het gevoel van ongelijkheid bij veel Fransen. Uit cijfers blijkt dat alle sociale klassen er onder Macron in koopkracht op vooruit zijn gegaan. Maar dat wil niet zeggen dat ze ook dat gevoel hebben. Als de hoogste klasse er meer op vooruitgaat dan jij, heb je het gevoel dat je er juist minder op vooruitgaat, zeggen economen hier. Hoe dan ook heeft Le Pen haar beste prestatie ooit geboekt, door heel pragmatisch en tactisch slim te zijn. In 2017 wilde ze bijvoorbeeld nog uit de EU stappen, maar uit onderzoeken blijkt dat Fransen daar weinig voor voelen. Daarom zegt ze nu: we nemen afstand van de EU, maar stappen er niet uit. Ook kwam ze met allerlei sociale beloften, meer dan vijf jaar geleden. Zo wilde ze de koopkracht verhogen en de belastingen verlagen. Op sociaal vlak zeggen sommigen hier dat ze links-nationalistisch is geworden, maar dat is niet het geval als je kijkt naar haar migratiestandpunten. Dan zegt ze nog steeds: als je een baan of een huis zoekt, dan gaan de Fransen voor.” Of de ruim 13 miljoen Fransen die op Le Pen hebben gestemd ook echt allemaal achter haar gedachtengoed staan, zal over twee maanden moeten blijken. Dan zijn er parlementsverkiezingen. Ook de links-radicale Mélenchon hoopt dan een goede uitslag te noteren. Het succes van de radicale partijen in Frankrijk – Mélenchon had slechts 400.000 stemmen minder dan Le Pen in de eerste ronde – heeft in elk geval zijn weerslag op Macron. De president zou bereid zijn om zijn regering op een andere manier in te vullen, waarbij hij kan laten zien dat hij heeft geluisterd naar de uitslag. Hoe het bij de volgende presidentsverkiezingen in 2027 gaat lopen, is nog erg onduidelijk. Macron is dan in elk geval uitgespeeld, omdat hij niet mag opgaan voor een derde termijn. En of Le Pen dan de rechts-radicale kandidaat bij uitstek is, is ook nog maar de vraag. Haar concurrenten op rechts zagen al aan haar stoelpoten. Zo gaf Éric Zemmour, die ook meedeed aan de eerste ronde, haar een trap na: “Dit is de achtste keer dat een Le Pen de presidentsverkiezingen heeft verloren.”