Vanaf morgen wordt op de NAVO-top in Madrid gesproken over toetreding van Zweden en Finland. Die landen vroegen in mei om opgenomen te worden in het militaire bondgenootschap. Turkije ligt dwars; alle andere 29 lidstaten zien de twee landen er graag bij. Vooral de toevoeging van het Zweedse eiland Gotland zou de verdediging van het NAVO-grondgebied makkelijker maken, zeggen voorstanders. Veel inwoners zeggen dat het lidmaatschap ze veiligheid biedt. Twee maanden per jaar is Gotland een bruisend vakantie-eiland. De rest van het jaar is het er betrekkelijk rustig, er wonen zo’n 60.000 mensen. Maar een strategische ligging heeft het eiland het hele jaar door. Aan het begin van dit jaar was er een verhoogde activiteit van de Russische marine vanuit de Russische exclave Kaliningrad, aan de overkant van de Oostzee. De angst was dat de schepen zouden opstomen naar Gotland. In geval van oorlog heeft Rusland in Kaliningrad zo veel materieel staan, dat het de doorgang tussen Belarus en Kaliningrad moeilijk kan maken. Over land zijn de NAVO-landen Letland, Estland en Litouwen dan niet meer te bereiken vanuit het westen van het NAVO-grondgebied. Als Rusland ook Gotland bezet, wordt het ook over zee of door de lucht bijna onmogelijk om de Baltische staten te verdedigen. “Gotland is als een schip”, zegt Ulf Hamberg, Commandant van het Zweedse 181e pantserbataljon en verantwoordelijk voor de verdediging van het eiland. “Een eiland kan natuurlijk niet zinken. Maar als je hier voldoende materieel op zet, controleer je de Oostzee. Daarom is het belangrijk dat Gotland Zweeds blijft.” Sinds 2016 zijn er weer militairen op het eiland. Daarvoor lange tijd niet. “Rusland was een partner en geen vijand”, zegt Hamberg. “Maar na Georgië, de Krim en nu Oekraïne weet niemand wat er nu gaat gebeuren.” Het is die onzekerheid die 54 procent van de Zweedse bevolking deed instemmen met het opgeven van de lang gekoesterde neutraliteit. Op het eiland merk je dat overal: Een grote minderheid wil dus geen lid worden van de NAVO. Robert Hall is een van hen. Hij woont in een ecodorp op Gotland, recht tegenover de plek waar een nieuwe militaire basis gebouwd wordt. “Dat is niet de manier”, zegt hij. “Waarschijnlijk komen daar NAVO-troepen en dan weet je zeker dat Rusland het eiland niet zonder slag of stoot zal kunnen bezetten. Maar ik vind de angst daarvoor emotioneel en hysterisch. Rusland heeft z’n handen vol aan Oekraïne. Bovendien heeft Zweden al zo veel partnerschappen met NAVO-landen dat ze ons echt wel komen helpen.” Maar veel mensen in de straten van de hoofdplaats Visby zijn daar niet gerust op. Ze verwelkomen toetreding tot de NAVO. Het aantal aanmeldingen voor de Home Guard, een soort burgerwacht, is toegenomen. Ze trainen samen met het Zweedse leger en doen dienst als een voorpost. Het leger is zelf maar met een kleine harde kern permanent op Gotland gelegerd. “Gotland is altijd belangrijk geweest”, zegt een man trots bij de ingang van een van de stadspoorten.” Alle handelsroutes tussen de oostelijke en de westelijke Hanzesteden liepen lang Visby. De hele oude stad wordt omringd door een dikke goed bewaard gebleven muur. “Gotland was en is belangrijk”, beaamt commandant Hamberg. “En Gotland zal belangrijk blijven. Ik had nooit verwacht dat Zweden het lidmaatschap zou aanvragen, maar het maakt de verdediging wel makkelijker. Of er dan ook buitenlandse militairen hier gestationeerd moeten worden is een politieke afweging. Daar ga ik niet over.” De sleutel tot de gemoedsrust van de eilandbewoners ligt in handen van Turkije. Dat land wil dat Zweden minder coulant is voor in de ogen van Turkije “Koerdische terroristen”. Of Zweden en Turkije voor of op de NAVO-top in Madrid tot een vergelijk komen, is nog niet duidelijk. Als de toetredingsaanvraag wordt goedgekeurd, kan het snel gaan. De twee landen lijken in alles op de andere lidstaten en ook de legers zijn al goed op elkaar afgestemd. “De onderhandelingen hoeven niet langer dan een dag te duren”, zegt een diplomaat bij de NAVO. Daarna moeten nog wel alle parlementen van alle lidstaten ermee instemmen. In veel landen zijn daarvoor al plannen gemaakt om dat vlot te laten verlopen.