De mogelijkheden om de opwarming van de aarde te beperken tot 1,5 graad raken snel uit zicht. Dat concludeert het VN Klimaatpanel IPCC in een nieuw rapport, het zogenoemde syntheserapport. Het is de voorlopig laatste keer dat de klimaatwetenschappers een dergelijk rapport hebben opgesteld. Het rapport is een samenvatting van zes deelrapporten die de afgelopen jaren over klimaatverandering zijn verschenen. In het IPCC-rapport staat dat wanneer het klimaatdoel van 1,5 graad niet gehaald wordt, het belangrijk is om de verdere opwarming zo veel mogelijk te beperken: elke tiende van een graad maakt de gevolgen minder ernstig. Sinds het vorige soortgelijke rapport, het syntheserapport dat in 2014 verscheen, is er veel veranderd. Weersextremen als hittegolven, extreme neerslag en droogte zijn toegenomen en klimaatverandering heeft inmiddels geleid tot voor een deel onomkeerbare gevolgen voor de mens en de natuur. Tussen de 3,3 en 3,6 miljard mensen leven in omstandigheden waardoor ze kwetsbaar zijn voor klimaatverandering, stelt het IPCC. Miljoenen mensen hebben te maken met acute voedselonzekerheid en in sommige gebieden zijn al veel planten- en diersoorten verdwenen. Tegelijk zijn er ook hoopvolle ontwikkelingen. Op een bijeenkomst in het Zwitserse Interlaken hebben regeringen vorige week woord voor woord, en regel voor regel ingestemd met dit syntheserapport. Nu landen uit de hele wereld het rapport geaccepteerd hebben, kunnen ze de inhoud niet meer betwisten. En dat is belangrijk, want de IPCC-rapporten vormen de basis voor de mondiale klimaatonderhandelingen, die later dit jaar verder gaan. Het nieuwe rapport onderstreept de noodzaak om meer actie tegen klimaatverandering te ondernemen, zegt Hoesung Lee, voorzitter van het IPCC. Maar, zegt hij, “het laat ook zien dat, als we nu handelen, we nog steeds een leefbare en duurzame toekomst voor iedereen kunnen veiligstellen.” Vanuit Nederland hebben twee mensen meegeschreven aan het nieuwste rapport. Detlef van Vuuren van het Planbureau voor de Leefomgeving is expert op het gebied van het zogenoemde CO2-budget, dat wil zeggen hoeveel tijd er nog resteert voordat de doelen uit het Parijse klimaatakkoord overschreden zijn. In vrijwel alle scenario’s wordt de 1,5 graad opwarming tussen 2030 en 2035 gepasseerd, zegt hij, tien jaar eerder dan in 2014 nog werd verwacht. “Als we nu niet, in de komende jaren, heel snel die uitstoot terugbrengen, dan zullen we in het volgende IPCC-rapport niet anders kunnen concluderen dan dat de 1,5 graad definitief niet meer haalbaar is. Tegelijk is ook belangrijk om te constateren dat 1,6 graden opwarming alweer beter is dan 1,7 graad”, aldus Van Vuuren, die beklemtoont dat alle CO2 die wordt uitgestoten eeuwenlang in de atmosfeer blijft zitten. De andere Nederlandse auteur is Aimee Slangen, zeespiegel-onderzoeker bij het NIOZ, het Koninklijk Nederlands Instituut voor Onderzoek der Zee. Duidelijk is dat de zeespiegel niet alleen deze eeuw zal stijgen, maar dat zal blijven doen in de eeuwen daarna. De snelheid waarmee wordt sterk beïnvloed door de uitstoot van broeikasgassen. Extreem hoge waterstanden aan de Nederlandse kust, die nu nog maar eens per eeuw voorkomen, kunnen na het jaar 2100 tien tot vijftig keer vaker voorkomen. Slangen: “Het synthese-rapport benadrukt dat aanpassing aan klimaatverandering en zeespiegelstijging op verschillende manieren mogelijk is, maar zonder snelle beperking van verdere opwarming is het dweilen met de kraan open.” Beide wetenschappers vinden dat de hoofdboodschap van het nieuwe rapport ‘urgentie’ betreft. “Als ik het in één woord moet zeggen, is het urgentie”, zegt Van Vuuren. “In de komende vijf jaar zullen de emissies sterk moeten afnemen, anders komt niet alleen het 1,5-graden-doel in gevaar, maar komt ook het andere Parijse doel, ‘ruim onder de 2 graden’ blijven, onder druk te staan.”